Gaziantep`te Cumhuriyet Dönemi (1940-1965) kamu yapılarının dönemin mimari özellikleri bağlamında incelenmesi

Abstract

Tarihi İpek Yolu üzerinde olan Gaziantep kenti yüzyıllar boyunca bir çok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Cumhuriyet'in kurulmasıyla öncelikle başkent Ankara olmak üzere diğer Anadolu kentlerinde de birçok kamu ve konut yapıları yapılmıştır. Bu nedenle bu tez çalışmasının amacı, Gaziantep kentinde Cumhuriyet döneminde yapılan ve günümüzde çoğu koruma altında olan kamu yapılarını incelemek ve bu yapıları Ankara ve diğer Anadolu kentlerindeki benzer işlevli çağdaşlarıyla karşılaştırarak o dönemdeki mimari anlayış içinde değerlendirmektir. Çalışmanın kapsamı, Gaziantep kentinde, 1940-1965 yıllarına arasında inşa edilen kamu yapıları olan Hükümet Konağı binası, Gar binası, Merkez Bankası binası, Gaziantep Lisesi binası, Ticaret Lisesi binası ve Sanat Okulu binasıdır. Kentte aynı süre içerisinde inşa edilmiş konut yapıları olsa da bunlar kapsam dışında tutulmaktadır. Karşılaştırma amaçlı olarak incelenen Ankara'daki yapılar için belirlenen zaman aralığının öncesine geçilebilmektedir. Çalışma kapsamındaki yapılar ile ilgili bilgiler ilgili kurumlardan alınarak belirli bir sistematik içinde düzenlenmiştir. Yapılar, bu verilere göre analiz edilmiş ve kendi döneminde yapılan ya da aynı fonksiyona sahip Türkiye'deki diğer yapılarla karşılaştırılmıştır.Söz konusu yapılar için yapılan analizlerle, yapıların mimari betimlemeleri yapılmış, bu yapılarda günümüzde bir fonksiyon değişimi olup olmadığı ve yeni işlevlerinin ne olduğu ortaya konulmuştur. Yapılan bu analiz ve karşılaştırmalar sonucunda, yapıların mimari özelliklerinin yerel öğeler içermediği fakat malzeme gereksiniminin yerel imkanlar doğrultusunda karşılandığı anlaşılmaktadır. Ayrıca bu yapıların kent içinde bulundukları mekana özel bir kimlik kazandırdığı da görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Gaziantep, Cumhuriyet dönemi mimarisi, kamu yapıları

The city of Gaziantep which is situated on historical Silk Road has hosted a number of civilizations for ages. When Turkish Republic was founded many buildings for public and residential purposes were built in capital Ankara as well as other Anatolian cities. For this reason, the aim of this thesis is to investigate Republican period public buildings in Gaziantep which are mostly under protection and also to evaluate the architectural attitude during that period by comparing them with their contemporaries with similar functions. The extent of the study comprises the public buildings in Gaziantep built between 1940 and 1965 namely Government Office building, Train Station building, Central Bank building, Gaziantep High School building, Trade Vocational High School building and Art School building. Although there were residential buildings in the city from the same period, they are left outside the scope of this study. Moreover, some of the buildings in selected from Ankara comparison had been built earlier than the discussed period. The information related with the investigated buildings in Gaziantep was taken from the relevant institutions and arranged in a systematic way. The buildings were analyzed according to this data and compared with other buildings in Turkey with the same functions or with the ones built in the same period. With these analyses carried out on these buildings, their architectural descriptions were made, a possible change in their functions has been noted and their new functions have been presented. As a result of these analyses and comparative studies, it has been understood that the architectural designs of these buildings don't reflect any local features but their materials have been provided by the local suppliers. In addition, it has been seen that these buildings provide a special identity to their surroundings in the city that they are situated in. Key Words: Gaziantep, the architecture of Republican period, public buildings