Türk kültür tarihi çerçevesinde Avrasya bölgesi kaya resimleri

Abstract

Kültür insanın hayatı boyunca coğrafi çevresinden, geçmiş tecrübelerinden, atalarından edindiği maddi-manevi tüm bilgileri neticesinde ortaya koyduğu ve hayatının her safhasında sergilediği yaşam tarzının aslında bütünüdür. Türk kültürü yani Türklerin ortaya koydukları yaşam tarzı ve düşünce yapısının gelişimine baktığımızda birçok unsurun etkisini görebilmekteyiz. Bu unsurların en önemlisi ise şüphesiz coğrafyadır. Türk tarihine baktığımızda genellikle karşımıza coğrafi olarak Türkistan çıkar. Lakin Türklerin kültürünü incelemek için bakacağımız yer Türkistan'dan ziyade bu kültürün yayılım sahasının tamamını içinde barındıran Avrasya Bölgesidir. Avrasya Bölgesini incelediğimizde Türklere ait kültür unsurlarına ulaşmak mümkün. Bilindiği üzere Türkler konargöçer bir yaşam sürmekteydiler. Bu sebeple az sayıda yazılı eser bırakmışlardır. Bu sonuç bizleri yazılı olmayan maddi kaynaklara bakmaya sevk eder. Yazılı olmayan maddi kaynakların birincisi arkeolojik kazılar neticesinde elde edilen buluntulardır. Arkeolojik buluntular dışında çok daha önemli olan bir diğer kaynak türü ise kaya resimleridir.Kaya resimleri onu çizen toplumun en başta kültürünü, sosyal ve toplumsal hayatını, düşünce yapısını, dini bakışlarını ve buna benzer tüm olguları binlerce yıl sonra bile bizlere yansıtmaktadır. Türkler özgün kültürel yaşantılarını bu eserlere aktarmakla birlikte kaya resimlerini kendilerini gelecek kuşaklara ifade etmek amacı ile yapmışlardır. Kaya resimlerine baktığımızda Türklerin içtimai hayatlarının hemen hemen tamamını görebilmekteyiz. Av ve savaş sahneleri, dini törenler (Şaman tasvirleri vs.) ile birlikte dini tasvirler (Gök Tanrı, Umay, vd.) göç sahneleri, hayvan tasvirleri, damgalar ve kozmolojik simgeler gibi birçok tasvir ve çizime kaya resimlerinde rastlamaktayız. Bu tasvir ve çizimler Türklerin Avrasya bölgesindeki yaşantılarında nasıl bir hayat geçirdiklerini aktarmaktadır. Bu sebeple bu çalışmada kaya resimlerine ve kaya resimlerinin içerdiği motiflere kültürel bir bakış açısı ile bakıp, onları Türk kültür çerçevesi içerisinde değerlendireceğiz.

Culture is a phenomenon that humans achieve with the help of their geographical environment, past experiences and their ancestoral descendance, and it includes all the life style of they possess throughout their lifespans. If we are to look at development of Turkish culture, namely the attitude the Turkic people retain and the life style they reflect, we may see many elements which have effect on it. Indubitably, the most crucial of these elements is geography. When Turkish history is analysed, geographically, the brightest element we may observe is Turkistan, generally. However, Eurasia region, which includes the spread zone of the culture aforementioned, is what we should seek upon when we are to examine Turkic culture, rather than Turkistan. When analysed, Eurasia region contains Turkic culture particles; in addition, it is possible to reach these. As it is known universally, Turkic people retained their nomadic life. Hence, they were parted with few different written works. This, in turn, obligates us to look upon to the non-written material sources. The first of these is the findings which are found in archaeological diggings. Another type of source which are more essential in determining the past is rock art. Rock art may reflect the culture, social life, thought structure, religious tendencies and many phenomena resembling these of the society that use it even after millenia. Turkish people used it to express themselves into the future within their original cultural life. When we look at the rock art of Turkic people