Edib Harabi Divanı (inceleme-metin)

Abstract

ÖZET Edib Harabi 1853 yılında İstanbul'da doğmuştur. Asıl adı Ahmed Edib'dir. Şiirlerinde çoğunlukla Harâbî bazen de Edib mahlasını kullanmıştır. Kısa bir eğitim görmüştür.Annesinin adı Hatice Hanımdır. Çocukluğunda Namık Kemâl'in himayesini görmüştür. Uzun yıllar bahriyede brik kâtipliği yaptıktan sonra emekli olmuştur. 17 yaşında Şahkulu Sultan dergâhı postnişini Mehmet Ali Hilmî Dedebaba'dan nasip alarak Bektaşî olmuştur. Daha sonra babalık nasibi almıştır. Rıza Tevfik Bölükbaşı onun muhiblerindendir. Döneminin en önde gelen şairlerinden biridir. Şiirlerinin büyük bir bölümü imparatorluğun en ücra köşelerindeki Alevî- Bektâşilerce bilinip âyinlerde müzik eşliğinde icra edilirdi. Harâbî'nin şiirleri Rum, Arnavut gibi diğer azınlıkların dillerine de geçmiştir. Girdiği Bektaşî tarikatinde ağırlıklı olarak sözlü kültür geleneği içerisinde kendisini yetiştirmiştir. Divanında hece ve aruz ölçüsü ile yazılmış 512 şiir vardır. Şiirlerinin fikrî arka plânında Muhiddin-i İbn-i Arabi'nin vahdet-i vücûd nazariyesinin ve vahdet-i mevcûd anlayışının izleri vardır. Bu karmaşık teoriye halk tasavvuru anlayışı çerçevesinde popülerleştirmiştir. Bu çalışmamızda toplam beş bölüm halinde Edib Harâbî Diva'nını inceledik. Tasvirî bir yöntemden ziyade bağlam özelliklerini göz önüne alarak sözlü kültür ve sözlü komposizyon teorilerinin yardımıyla şiirleri temâtik olarak inceledik. Şiirlerin incelemesinde çağdaş dilbilim kuramlarının edebî metne bakışından esinlendik. Mizah ve hicivi toplumsal eleştiride araç olarak kullanır.Hiciv ve mizah onun şiirinde bir muhalefet üslûbu olarak organize edilmiştir. Zaman zaman sin-kâflı bir argo dil kullanır. Söylemek istediğini doğrudan söyler. Şiirleri teknik açıdan kusurludur. Fakat bunun yanında başarılı örnekler de vermiştir. `Kafu Nun Hitabı İzhar Olmadan` ve ` Ey Zahid Şarâba Eyle İhtiram` bu şiirlere iki örnektir.Harâbî'nin anlayışında Allah ve varlık bölünemez bir bütündür. Kâmil insanın onun tecellisidir. Dinîn ve Kuran' in zahiri hüküm ve anlamlarından ziyade iç (bâtın) anlamı önemlidir. Divan müellif hattıdır. Tahrip olması sebebiyle bazı yerlerde boşluklar vardır.Bu çalışma ile bir ölçüde XDC. ve XX. yüzyıl Bektaşî şiir geleneği aydınlatılmaya çalışılmış sözlü kültür ortamının yazılı kültür ortamına olan etkisine dikkat çekilmiştir.

SUMMARY Born in istanbul 1853, Edib Harâbî Whose real name was Ahmed edib, was ason of Hatice Hanım. Whose real name was Ahmed edib, was ason of Hatice Hanım. He mostly used 'Harâbî' and some times used 'Edib' pen-nemse in his poems. He received patronage from Namık Kemal. After working as a clerk for years in the navy, he got retired. At the age of 17 he took over the leadership of 'Şahkulu Sultan Dergâhı' from Mehmed Ali Hilmî Dedebaba and became a Bektashi. Rıza tevfik Bölükbaşı was one of his fellows. He was one of the most significant poets of his period. Most of his poems were known to Alevi-Bektâşîs - even to those who lived in the most remote parts of Empire and - and were sung in the rituals. Harâbî' s poems were also trasladet into the languages of minorities such as Rums and Albonions. In this study, we analysed Edib Harâbî' s 'Divan' in five sections. We studied the poems thematically by means of verbal culture and verbal composition theories by considering the contextual features rather than descriptive method. We were inspired by the approach of contemporary linguistic theories towards literary text while examining the poems. Edib Harâbî formed his poetry by making use of dual contradictions. He precieved poetry and literature as ameans to ' guide and cominicate' He used humour and satire as devices in order to make social critism in an opposition manner in his poetry. Sometimes hr restored to a slang language including ' sin-kâf. He was straightforward with his words. His poems were technically faulty. Yet, he produced some successfull ones, some examples of which are 'Kaf u Nun Hitabı İzhar Olmadan' and 'Ey Zahid Şaraba Eyle İhtiram'. In Harabi's understanding, creator (Allah) and creation (varlık) are an indivisable whole, which is also reflected in the mature human being. What is more important is the deeper meaning of Koran and religion rather than their surface meaning. Divan is his own original manuscript. Divan, having been demolished has gaps. This study aims to enlighten Bektashi poetry tradition of the 19th and 20th centuries with a view of investigating the influence of verbal culture on the written culture. Edib Harâbî' s Divan includes vital knowledge about 19the century Turkish Religious History.