Türk tekstil sektörünün -post fordist bir çerçevede- uluslararası iş bölümünde oynadığı rol ve işleyiş mekanizmaları

Abstract

ÖZET YÜKSEK LİSANS TEZİ TÜRK TEKSTİL GİYİM SEKTÖRÜNÜN- POST-FORDİST BİR ÇERÇEVEDE-ÜLÜSLARARASI İŞBÖLÜMÜNDE OYNADIĞI ROL VE İŞLEYİŞ MEKANİZMALARI YUSUF YÜKSEL Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyoloji Bölümü Anabilim Dalı Araştırmamın temel konusu, halihazırdaki Türk tekstil ve hazır giyim sektörünün üretim süreci ve pazar yapısıdır. Tekstil ve hazır giyim sektörü, sık sık geniş istihdam sağlama ve ihracat potansiyeli açısından ülkemizin; gelişmekte olan ülkelerin de sanayileşme süreçlerinde oynadığı rol açısından da dünya ekonomisinin gündeminde yer almaktadır. Bu araştırmanın öncelikli olarak ele aldığı iddialar Türk hazır giyim sektörünün post-fordist üretim tarzım, ne kadar yansıttığı ile ilintilidir. Bu bağlamda, kavramsal çerçevede, kısaca bazı özelliklerine değinilen Fordist üretim anlayışının, 1970'lerde yaşadığı kriz, sebepleriyle birlikte ele alınmış ve sonrasındaki değişimin ya da dönüşümün temel noktalan, ayrıntılı biçimde açıklanmıştır. Bu açıdan, esnek üretim sistemi üzerinde durularak, üretimin değişen yapısı ve yeni uluslararası işbölümü açıklanarak, gelişmiş ülkeler ile gelişmekte olan ülkelerin özellikle bazı sektörlerde, küresel ekonominin bir parçası olarak nasıl rol aldıkları üretimin relokasyonuna atıfta bulunularak anlatılmaya çalışılrnıştır. Tezin ikinci bölümünde, dünya tekstil ve hazır giyim üretimi ve ticareti ile ilgili temel bazı göstergeler verilerek, dünya tekstil ve hazır giyim üretimi ve ticareti ile ilgili bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Tekstil ve hazır giyimüretimi ve ticaretini düzenleyen anlaşmalara değinilerek, sektörün ulus devletlerin belli sınırlar içindeki makro ekonomik kararlan, nasıl ikinci plana ittiği gösterilmeye çalışılmıştır. Üçüncü bölümde; Türk hazır giyim sektörüne ait veriler, tekstil sektörü verileri ile birlikte verilerek, ikisi arasında karşılaştırma yapma ve sektörün büyüklüğü ve önemi açısından bilgi sunma amaç edinilmiştir. Dördüncü bölümde; 2001 yılı Kasım ayından 2002 yılı Mayıs ayına kadar süren bir çalışmada »çoğunlukla doğal gözlem ve derinlemesine mülakatlara dayanan bilgiler ışığında, Türk hazır giyim sektöründeki üretim aşamaları, sektörde faaliyet gösteren entegre üretici firmalar ve kısmen mümessil firmalar ile belli alanlarda uzmanlaşmış daha küçük firmalar ve bunların kendi aralarındaki ilişkiler ile ilgili bilgiler sunulmuştur. Bu bilgiler ışığında, hazır giyim sektörünün imalat sanayinin genelinden nasıl farklılaştığı anlatılmaya çalışılmıştır. Sektördeki üretici şirketlerin post-fordist literatürdeki esnek uzmanlaşmanın özellikleri ile gösterdiği paralellikler sunulmuştur. Anahtar kelimeler: Hazır Giyim, Tekstil, Post-Fordizm, Yeni Uluslararası İşbölümü II

ABSTRACT This study aims to give a brief description of Turkish apparel industry especially by focusing on its market structure and production process. At the end of my analysis I claim that Turkish apparel industry is a frontier in respect to reflect post-fordist mode of production. This claim is shown by the flexibility of production(flexibility of labor, of quality, of quantity, of products...) and subcontracting mechanisms between core and periphery companies. One more point is that; the rules and regulations of supra-national institutions such as GATT, WTO and EU are more important for apparel industry than macro regulations of nation states. So, Turkish apparel industry is directly dependent to the global economy. Ethnographic account is based on the field work that was conducted in Avcılar, Çağlayan, Merter and Bağcılar between October 2001 and May 2002. This field work involves observations and interviews with managers of producer companies( from marketing and production departments), officials from ITKIB( Istanbul Textile and Apparel Exporter's Union) TGSD( Turkish Apparel Industry Union). Keywords : Apparel Industry, Textile, Post-Fordism, New International Division of Labor