Gaziantep`te Osmanlı hanlarının mimari evrimi ve şehrin gelişimindeki izdüşümü

Abstract

Ayıntab'ta Osmanlı hâkimiyeti 1516'dan 1923 yılında başlayan Cumhuriyet dönemine kadar devam etmiştir. Bu tez çalışmasının amacı, bu süreçte şehirde inşa edilen hanların, tarihçelerini ve mimarilerini ele alarak yüzyıllar içindeki üslupsal dönüşümünü, hanların bu süreçte yaşadığı mimari evrimi ortaya koymak, ayrıca bu üslubun aynı süreçte çevre kentler ve başkent İstanbul hanları ile ne ölçüde örtüştüğünü irdelemek, aynı zamanda önceki çalışmalarda gözden kaçırılan veya bilinmeyen hanları tespit etmektir. Çalışma kapsamındaki hanları hem günümüze ulaşmış olan hanlar, hem de günümüze ulaşmamış hanlar oluşturmaktadır. Bu çalışma ile kapsam dâhilindeki hanlara ait bilgilerin güncellenmesi sağlanmıştır. Bu hanlarla ilgili tarihe gömülü veya arşiv belgelerinde saklı kalmış bilgiler ortaya çıkarılmış, mevcut literatürde eksik ya da yanlış olduğu tespit edilen veriler düzeltilmiştir. İkincil kaynaklardan derlenen ve birincil kaynaklardan yeni ortaya çıkarılan bilgiler ve detaylar değerlendirilmiştir. Bu veriler ışığında ele alınan hanlar, hem kendi aralarında hem de çevre kentler ve başkent İstanbul hanları ile karşılaştırılmıştır. Grafikler ve haritalar oluşturularak dönemsel analizler yapılmıştır. Bu analizler ve karşılaştırmalar ile 16. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar inşa edilen Gaziantep'teki Osmanlı dönemi hanlarının bu süreçte geçirdiği üslupsal dönüşüm ortaya koyulmuş ve bu üslubun dönemin tarihsel gelişmeleri ve mimari eğilimleri ile ne ölçüde örtüştüğü irdelenmiştir.Çalışmanın bir başka önemi ise, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Türkiye Ulusal Ajansı) tarafından 2017 Yılı Erasmus+ Hibe Programı KA2 Stratejik Ortaklık Projeleri Yükseköğretim (KA203) kapsamında desteklenen `Timeline Travel: An Alternative Tool for Architectural History Learning and Teaching` (Zamandizin Yolculuğu: Mimarlık Tarihi Öğrenimi ve Öğretimi için Alternatif Bir Araç) adlı projenin ürünü olan Timeline Travel adlı web tabanlı mimarlık tarihi eğitimi aracının ilk uygulamalarından birini gerçekleştirmesidir.Anahtar Kelimeler: Gaziantep, Osmanlı mimarisi, han yapıları

Ottoman domination in Ayintab continued from 1516 until the Republican period, which began in 1923. The purpose of this thesis is to study the history and architecture of khans built in the city, to examine the stylistic transformation of them within centuries, the architectural evolution they experienced, and also to investigate to which extent this style overlaps with the khans in the nearby cities and the capital city Istanbul in the same period. Included in the scope of the study are the khans that have reached today, as well as the khans that are nonextant. With this work, the information about the khans in the scope was updated. The information imbedded in the history or forgotten in the archives related to these khans were uncovered, and the data found to be incomplete or incorrect in the existing literature were corrected. The information and details gathered from the secondary sources and newly discovered from the primary sources are evaluated. The khans, which are investigated with this new data, are compared with each other and with the khans in nearby cities and the capital city Istanbul. Graphs and maps were created and periodical analyzes were carried out. These analyzes and comparisons reveal the architectural and stylistic transformation of the Ottoman period khans in Gaziantep from the 16th to the 20th century, and show how this style matches up with the architectural tendencies of the period.Another importance of the study is that it is one of the first implementations of the web-based architectural history education tool Timeline Travel, which is the output of the Project entitled `Timeline Travel: An Alternative Tool for Architectural History Learning and Teaching` and funded under the framework of 2017 Erasmus+ KA203 Strategic Partnerships for Higher Education grants by the Center for European Union Education and Youth Programmes (Turkish National Agency). .Key Words: Gaziantep, Ottoman architecture, khan buildings