Türk - Afgan ilişkileri (Emanullah dönemi 1919-1929)

Abstract

ÖZET Doktora Tezi Türk-Afgan İlişkileri (Emanullah Dönemi 1919-1929) Mehmet KÖÇER Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Elazığ-2004, Sayfa: X+292 Afganistan gerek Türk topluluklarının yaşadığı bir bölge ve gerekse tarihte Türk devletlerinin hüküm sürdüğü bir ülke olarak Türk tarihinde önemli bir konuma sahiptir. Afganistan Jeopolitik konumu nedeniyle tarih boyunca büyük güçlerin işgaline uğramıştır. İngiltere hariç bu işgalcilerin tamamı kuzeyden gelmiştir. Napolyon'un Mısır'ı işgali bu ülkenin kaderinde bir dönüm noktası teşkil etmiştir. Bu tarihten sonra ilk olarak Fransa, akabinde Rusya, Afganistan üzerinden güneye inme çabası içinde olmuşlardır. Bu çabaların karşısında İngiltere, Afganistan'ı, Hindistan'a açılan kapı olarak görmüş, dolayısıyla Afganistan, Rusya-İngiltere arasındaki mücadelenin yoğunlaştığı bir yer olmuştur. Emanullah Han'ın tahta çıkması sonrasında, Anadolu'da verilen Türk Millî Mücadelesinin benzerini Afganlar da İngilizlere karşı vermişlerdir. Bu iki kardeş ülke bağımsızlıklarını elde ettikten sonra bir modernleşme sürecine girmiş, Afganistan Emiri Emanullah, modernleşme çalışmalarında Atatürk'ü örnek almıştır. Türkiye'de özellikle ordusunun modernize edilmesi konusunda bu dost ülkeye önemli yardımlarda bulunulmuştur. Bununla birlikte Emanullah, Atatürk'ün uyarılarına rağmen ülkesinin sosyal ve politik şartlarını tahlil edememiş ve sonuçta istediği başarıya ulaşamadığı gibi tahtından da olmuştur. Anahtar Kelimeler: Afganistan, Türkiye Cumhuriyeti, Kafkasya, Türkistan, Bağımsızlık, Modernleşme, Emperyalizm, Sömürgecilik.

II SUMMARY Dissertation Thesis Turk-Afgahan Relations (The Period of Emanullah Khan 1919-1929) Mehmet KÖÇER Fırat University The Institute of Social Sciences Division of History Elazığ - 2004, Page: X+292 Afghanistan has an important place in Turkish history as both it is a region where Turks live and Turkish states ruled there in the history. Afghanistan was invaded by the great powers because of its geopolitic importance. All of the invaders, expect England, came from the north. Napoelon's invasion of Egypt was an important event in Egypt's future. After this invasion, France and then Russia tried to spread through South by using Afghanistan. England saw Afghanistan as a passage to India so Afghanistan became a place where Russia and England struggled. Under the rule of Emanullah Khan, Afghan nation fought against England just like Turkish National Struggle in Anatolia. Afghanistan and Turkey went in to a process of modernization after gaining their Independence. Afghan King Emanullah followed Atatürk as a model person. Turkey has helped this country to modernize its army. However, in spite of Atatürk' s warnings, Emanullah could not be successful had to leave his throne as he could not analyze the social and political structure of his country. Key Words: Afghanistan, Turkish Republic, Caucassia, Türkistan, Independence, Modernization, Imperialism, Colonialism.