Osmanlı öncesi Harput`un tarihi ve dini yapısı

Abstract

Harput kuzey ve kuzeydoğudan Keban Baraj Gölü içerisinde kalan Murat nehri vadisi, güneybatıdan Fırat nehri vadisi, batıda ise Hasan dağı ve Piran Dağı ile çevrilidir. Çok eski bir yerleşim yeri olan Harput Hısn-ı Ziyad, Zaid, Kharpote, Ziate Castellum, Harbirt, Handzit, Harputaş, Harputavanas, Hairberd gibi bir çok isimle anılmıştır. Bu yörede Hurriler, Hititler, Muşkiler, Asurlular, Urartular, Medler, Persler, Partlar, Sasaniler, Selevkoslar, Ermeniler, Romalılar, Bizanslar bir süre varlığım devam ettirmişlerdir. Anadolu'ya Türklerin gelişiyle Harput ve çevresinde sosyal ve dini bağlamda birçok değişim gerçekleşmiş, yöre büyük ölçüde İslamiyet'in etkisine girmiştir. Bu yöreye hakim olan Türk devletleri içerisinde Çubukoğullan, Artuklular, Selçuklular, Moğollar, Akkoyunlular, Safevileri zikredebiliriz. Harput çevresinde Artuklular ve Selçuklulardan kalma bir takım eserler görülmektedir. Harput kalesi, Ulu Cami, Arap Baba Mescidi ve Türbesi'ni örnek olarak gösterebiliriz. Anahtar Kelimeler: Harput, Anadolu, Türkler, Din, Tarih.

Harput is surrounded with the Murat River valley in North and Northeast within Keban Dam, with the Euphrates river valley in South and Hasan and Piran Mountains in the west. Harput which is an old habitation has been called with names throughout his history such as; Harput, Hısn-ı Ziyad, Zaid, Kharpote, Ziate Castellum, Harbirt, Handzit, Harputaş, Harputavanas, Hairberd. In this area people as Huniler, Hitties, The Asurs, The Urartus, The Meds, The Persians, The Parts, The Sasanis, The Selevkos, Armenians, Romans and Byzantines lived for a while. By Turkish people's coming to this area, there have been several changes in the area both under the influence of the Islam. Among these are Çubukoğulları, Artuks, Seljukians, Mogols, Akkoyuns, Safevis., Some Works remained from Artuks and Seljukians can be seen in Harput. The Harput Castle, The Grand Mosque, The Arab Baba Mescid are some of them. Key words: Harput, The Anatolia, The Turks, Religion, History.