Türaâbî Divânı (inceleme-metin)

Abstract

XIX. yüzyıl gerek Osmanlı imparatorluğu gerekse Bektâşûlik için oldukçaçalkantılı bir dönemdi. Kötü gidişe dur demek için ardı arkasına yeniliklere gidilmişti.Tanzimat ve Islahat Fermanları ilan edilmiştir. Yeniçeriler bahane edilerek Bektâşûlikyasaklanmış tekkelerine el konulmuş tarikatın ileri gelenleri sürgüne gönderilmiş ya daidam edilmiştir.Türâbû bu yüzyılda 19 yıl Hacıbektaş Pir evinde dedebabaılk yapmıştır. Hemaruz vezniyle hem de sade halk Türkçe'siyle yazdığı şiirler Bektâşû çevrelerinde çokçasevilmiş dilden dile dolaşmıştır. Divanı eski harflerle basılmış fakat sağlıklı bir nüshaoluşturulamamıştır. Divanındaki şiirlerden hareketle onun Klasik edebiyatın gerektirdiğibilgi ve becerilere sahip olduğunu söyleyebiliriz. Şiirlerinin çoğunluğu tasavvufikarakter taşımasına rağmen tekdüze bir işleyiş ve tasavvufi öğreti yoktur. Şiirlerindeakıcı, sıcak, çekici, duru ve yalın bir kullanır. Tabiatın tüm incelikleriyle güzelliklerinibüyük bir başarı ve ustalıkla şiirlerine yansıtmıştır. Din dışı sevgiyi bazı şiirlerindederinlemesine ve vurgulayarak işlemiştir. Aruz ve hece ölçülerini kullanmıştır.Türâbû'nin şiirlerinde işlediği konuların başında sıkça kullandığı Hurûfiliğe aitterminolojiler gelmektedirler. Şiirlerinde Hurûfûlikle ilgili terimlerin çokluğu veHurûfûlik üzerine yazdığı manzum risalesi göz önüne alındığında Türâbû'ninHurûfiliğin kuvvetli etkisi altında olduğunu söylemek mümkündür. Türâbû'ninşiirlerinde başta Fuzulû olmak üzere Bağdatlı Rûhû, Necati Bey, Ahmed Paşa, ŞeyhGalip ve Nedim'in etkilerini görmek mümkündür.Türâbû on dokuz yıl dedebabalık yaptıktan sonra M. 1868'de Hakk'ayürümüştür. Kabri, Nevşehir'in Hacıbektaş ilçesindeki Pir Evi'ndedir.

IIAnahtar Kelimeler: Türâbû, Bektâşûlik, Bektaşi Dervişleri, Dedebaba,Hurûfûlik.Twentieth century was agitated period for Ottoman Empire and the Bektashiorder several renewals were attempted for stopping this bad going. Tanzimat and IslahatFirman were declared. Bektashi order was forbidden under the guise of the Janissarycarps.Türâbû was a ?dedebaba? for nineteen years in this century His poems that waswritten using both vernacular Turkish and the rules of classical Ottoman poetry wasvery popular among Bektashi order. His poems were printed using old alphabet but theycouldn?t be preserved. We can say that he has knowledge and ability althougth most ofhis poems have sufictis character, they aren?t monotonous. He used an atractive, simple,fluid language in his poems. He reflected all beauties and finesses of tariga in his poemssuccessfulyand and expertly. He emphasized nonreligios love in his some poemsdeeply. He used syllabic meter and the muhes of classical Ottoman poetry. Theterminology belongs to ?Hurufilik? is freguent used as the subje ct in his poems. Whenwe keep in mind. His pamphlet that is written in verse, it?s possıble to say that Türabi isin the effect of ?Hurufilik? ıt?s possible to see Fuzuli, Bagdatli ruhi, Necati Bey, AhmetPaşa, Şeyh Galip and Medim?s effects in his poems.He died in M. 1868 after he had been ?dedebaba? for nineteen years. His tomb isin Hacıbektaş.Key words: Türâbû, The Bektashi order and its Practices, Dervish of the BektashiOrder, Dedebaba, Hurûfû