Çalışan ve yönetici açısından liderlik davranışlarının değerlendirilmesi: Türk ve Kırgız işletmelerinde bir uygulama

Abstract

ÖZET ÇALIŞAN VE YÖNETİCİ AÇISINDAN LİDERLİK DAVRANIŞLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ : TÜRK VE KIRGIZ İŞLETMELERİNDE BİR UYGULAMA ŞAFAK, Battal Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tez Yöneticisi : Doç. Dr. Muhsin HALİS Aralık, 2004 Bu çalışmanın amacı, liderlik sürecinde etken olan yöneticiler ve edilgen taraf olan çalışanlar açısından liderlik davranışlarını çözümlemektir. Tarihin her döneminde olduğu gibi liderlik bugün de bir çok araştırmaya konu olmaktadır. Çağımızda, sosyal alanda, politikada ve iş dünyasında meydana gelen hızlı değişimler liderliğe ilişkin araştırmaların gelecekte de yoğun bir şekilde devam edeceğine dair ipuçları sunmaktadır. Her alanda olduğu gibi liderlik literatüründe de gelişmeler olmakta ve yeni şeyler söylenmektedir. Çalışma iki ana kısımdan ve beş bölümden oluşmaktadır. Liderlik ile ilgili teorik bilgilerin ve gelişmelerin yer aldığı literatür taraması ilk dört bölümü oluşturmaktadır. Kavramsal açıklamaların da yer aldığı birinci bölümde genel olarak liderlik konusu, liderlik teorileri ve liderlik konusunda yapılmış olan çalışmalardan bahsedilmektedir.İkinci bölümde ise liderlik konusunda son yirmi yılın gündemine konu olan stratejik liderlik ve dönüşümcü liderlik ile ilgili çalışmalar ele alınmıştır. Stratejik liderlik, dönüştürücü liderliğin tanımı, modelin ortaya çıkışı, dönüştürücü liderliği oluşturan davranış boyutları, dönüştürücü liderlik teorisinin güçlü ve zayıf yanlan ile son olarak farklı dönüştürücü liderlik perspektifleri bu kapsamda ele alınmıştır. Üçüncü bölümde ise, her kavramın sanal alternatifiyle birlikte ifade edildiği günümüzde, liderliğin sanal ortamdaki yansımaları e-liderlik çerçevesinde ele alınmaktadır. Çalışmanın dördüncü bölümünde bireysel ve örgütsel ilişkilerde olduğu kadar sosyal yaşamda da önemli bir faktör olan güven kavramı liderlik açısından incelenmektedir. Tezin ikinci kısmını ve beşinci bölümü oluşturan son bölümde ise liderlik davranışlarının analizine ilişkin araştırmanın uygulaması, önemi, ölçme aracı, örnekleme süreci, verilerin çözümlenmesi ve bulgular anlatılmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda, liderlik sürecinin etken tarafı olan yöneticilerin kendi liderliklerine ilişkin yargılan ve liderlik sürecinin edilgen tarafında yer alan çalışanların yöneticilerinde algıladıkları liderlik davranışlan karşılaştınlmıştır. Liderlik davranışlarını ölçmek için Bass ve Avolio tarafından geliştirilmiş olan `Çok Faktörlü Liderlik Anket` (MLQ-5X) formu kullanılmıştır. Liderlik davranışlarını belirlemek için toplanan veriler faktör analizine tabi tutulmuş ve liderlik davranışlan ile demografik değişkenler arasındaki ilişkileri belirlemek için SPSS programı kullanılarak çeşitli istatistiksel analizler (korelasyon analizi, ANOVA, Varyans Analizi vb) yapılmıştır. Yapılan analizler sonucunda yorum ve önerilerde bulunulmuştur. Anahtar kelimeler: Dönüşümsel Liderlik, Yönetsel Liderlik, Liderlik, Türk ve Kırgızlarda Liderlik Bilim dalı kodu: İŞLT 590 111

ABSTRACT EVALUATION OF LEADERSHIP BEHAVIOURS WITH RESPECT TO WORKERS AND SUPERVISORS: FINDINGS FROM TURK AND KYRGYZ BUSINESS by ŞAFAK, Battal Master Thesis in Social Sciences Supervisor : Assoc. Prof. Dr. Muhsin HALİS December, 2004 The aim of this study is to analyze the leadership behaviours in the leading process, in which he supervisors are active and the workers are passive, by nature. Leadership is currently the subject natter of a great deal of studies, as it has been through the history. The rapid changes regarding jresent social life, politics and the business world signals out that studies about leadership are ntensively going to continue in tbe future. There are developments and new arguments put forward in he leadership literature as it goes on in all disciplines. The study consists of five sections into two main parts. The literature search which involves he theorical information and developments about leadership constitutes the first four sections of the itudy. The first section includes the discussions about the scope of leadership, the leadership theories md studies on leadership as well as the conceptual explanations. The second section deals with strategical and transformational leadership, which has set the agenda of studies on leadership for the wo decades. In this context, strategical leadership, the definition of transformational leadership, the anergence of the transformational leadership model, the behavioural dimensions of transformational eadership, strengths and weakness of transformational leadership and lastly different perspectives on ransformational leadership are examined. In the third section, the reflection of leadership in the virtual surroundings as e-leadership, where all concepts co-exist with their virtual alternatives, is taken up. [Tie concept of trust which is a significant factor of interpersonal and organizational relations as well is of social life, is studied in the fourth section by giving special importance to leadership. The fifth section which constitutes the second of the thesis presents the application of the esearch about the analysis of leadership behaviours, the importance of the research, the measurement icale, the process of sampling, the analysis of the data and the results. In line with the objective of the tudy, comparisons between the judgements of supevisors being the active side of the leadership irocess about their own leadership, and perceptions of workers being placed on the passive side of the ame process about leadership behaviours of their own supervisors, are carried out. `Multi-factor leadership Questionnaire` (MLQ-5X), which was developed by Bass and Avolio so as to measure the eadership behaviours, is utilized. In order to determine the leadership behaviours, the collected data is xposed to factor analysis, and to designate the relationships between the leadership behaviours and lemographic factors, by using the SPSS program several statistical analyses (correlation analysis, U>JOVA and regression analysis etc.) are performed. At the result of the performed analyses, onclusions are drawn, and recommendations are given. keywords: Transformational Leadership, Transactionel Leadership, Leadership, Leadership in Turks nd Kyrghzs Icience Code: ÎŞLT 590 IV