Türkiye`de kamu finansman dengesi ve kamu finansmanında KİT`lerin önemi 1990-2004 (Tekel örneği)

Abstract

ÖZETTÜRKİYE'DE KAMU FİNANSMAN DENGESİ VE KAMUFİNANSMANINDA KİT'LERİN ÖNEMİ 1990-2004 (TEKEL ÖRNEĞİ)TİRYAKİOĞLU, HasanYüksek Lisans Tezi, İşletme Ana Bilim DalıTez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. Mehmet CİVANTemmuz 2005, 190 sayfaTürkiye ekonomisinin temel sorunlarından birisi de ekonominin geneldengesi içerisinde tasarrufların düşük olması ve mevcut tasarrufların yatırımlaradönüştürülememesidir. Özellikle kamu kesimi ekonomisinde kaynaklar ilekullanımlar arasındaki dengenin, kullanımlar lehinde bozulması, kamu kesimininkaynak ihtiyacını her geçen gün arttırmakta ve bütçe açığı vermesine nedenolmaktadır. Kamuda mali disiplinin sağlanamaması, bütçe açıklarını artırmıştır.Kamu borçlanma gereğinde meydana gelen artışların süreklilik kazanması nedeniyleborç-faiz kısır döngüsüne düşülmüştür. Kamu finansman dengesindeki bozulmalar;kamu kesimini bütçe açıklarını kapatmak amacıyla iç ve dış borçlanmaya, MerkezBankası kaynaklarına ve özelleştirme uygulamalarına yöneltmiştir. Bütçe açıklarınınfinansmanında ise iç ve dış borçlanmanın yetersiz kalması ve Merkez Bankasıkaynaklarının yeterince kullanılamaması, özelleştirme uygulamalarını önemli halegetirmiş fakat aceleci ve ülke gerçeklerinden uzak bir anlayışla özelleştirilmeuygulamalarının yapılması konuyu daha da önemli kılmıştır. Bu sebeple çalışmadakamu finansman dengesi açısından Kamu İktisadi Teşebbüslerinin özellikle deTEKEL'in özelleştirilmesi irdelenmiştir. Tezde öncelikle Türkiye'de kamuekonomisi ve özellikleri, KİT'lerin tanımı, çalışma alanları, ekonomimizde ve kamufinansmanı üzerindeki rolleri, faaliyetleri, gelir-giderleri ve görev zararları, Hazineile ilişkileri, özelleştirilme konuları ele alınmıştır. Daha sonra Türkiye ekonomisinde1990-2004 yılları arasındaki dönemi kamu finansman dengesi analizi yapılıp, bütçeaçıklarının gelişimi ve finansmanında izlenen yolların etkinliğinin incelenmesininyanı sıra kamu finansmanında KİT'lerin faaliyetleri ve özelleştirme uygulamalarıneticesinde önemi ortaya konulmuştur. Son olarak KİT kavramı içerisinde faaliyetgösteren TEKEL A.Ş.'nin 1990-2004 yılları arasındaki faaliyetleri, gelir-giderleri vekar-zarar durumu, bütçe ile ilişkileri ve özelleştirilme sürecinde gelinen durumuanaliz edilerek tez sonuçlandırılmıştır.Anahtar kelimeler: Kamu finansmanı, Kamu İktisadi Teşebbüsleri, Özelleştirme,TEKEL A.Ş

ABSTRACTPUBLIC FINANCING BALANCE IN TURKEY AND THE IMPORTANCEOF PUBLIC ECONOMIC ENTERPRSES (PEE) ON PUBLIC FINANCINGBETWEEN 1990-2004 (TEKEL EXAMPLE)TİRYAKİOĞLU, HasanM. A. Thesis, Department of Business AdministrationSupervisor: Assist. Prof. Dr. Mehmet CİVANJuly 2005, 190 pagesOne of the basic problems of Turkish economy is low savings and inabilityin transform the present saving to investment in general balance of economy. Thedeterioration of the balance among sources and utilization specially in the publiceconomy in favor of utilization, resulted in continuously increases in the resourceneed of public and budget deficit. Inability in fiscal discipline in public leading toincreases in budget deficit every past year, resulted in cumulative increment in thedemand for public debt. The continuous increase in the demand for publicborrowings caused to debt-interest vicious circle. The distotions in public financingbalance has been directed public to eliminate budget deficit into internal debt,external debt, central bank resources and privatization applications. For this reason,in this study, the balance of public financing was investigated. Internal and externalborrowings in financing budget deficit, insufficiency in central bank recourses,privatization of PEE?s in urgency and understanding away from state?s reality,among privatization applications especially TEKEL privatization was studied indetail. In this thesis, public economy and properties, definition of PEE?s,workspaces, their roles on economy and public financing, activities, income-expenditure, loses of function and relation with treasure were examined.Additionally, public financing analysis was performed for 1990-2004 years inTurkey economy. It was investigated the development of budget deficit andefficiency of methods followed in financing. Furthermore, the activities of KİT?s inpublic financing and their importance for privatization application were wellpronounced. Finally, it was anaylsed of activities of TEKEL AŞ. which was amember of PEE between 1990-2004, their income-expenditure, loses and profit,relation with budgets and current status in privatization process.Key words: Public financing, Public Economic Enterprises (PEE), PrivatizationTEKEL A.Ş.