Kovancılar (Elazığ) yakın kuzey ve batısındaki alanın jeolojik özellikleri

Abstract

ii ÖZET Yüksek Lisans Tezi KOVANCILAR ( ELAZI? )YAKIN KUZEY VE BATISINDAKİ ALANIN JEOLOJİK ÖZELLİKLERİ Hasan ÇELİK Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilinı Dalı 1994, Sayfa: 76 İnceleme alanı Elazığ İli Kovancılar İlçesi çevresinde yaklaşık 160 km^ ' lik bir alanı kapsamaktadır. İncelenen alanın büyük bir bölümü, ilçenin batı ve kuzeybatı kesiminde bulunmaktadır. İnceleme alanında Mesozoyik ve Senozoyik zaman dilimlerinde oluşmuş birimler yüzeyler. En yaşlı birim, Mesozoyik'in son devirlerinde oluşan ve bazalt, andezit gibi yüzey kayaçları; volkanik kumtaşı ve aglomera gibi piroklastîk ve sedimenter kayaçlarla temsil olunan Kampaniyen-Maestrihtiyen yaşlı Yüksekova Karmaşığı'dır. Diğer birimler ise yaşlıdan gence doğru; konglomera, kumtaşı marn, kiltaşı, resifal ve bol fosilli kireçtaşı gibi başlıca sedimenter kayaçlarla temsil olunan Orta Eosen-Üst Oligosen yaşlı Kırkgeçit Formasyonu; gevşek tutturulmuş konglomera, kumtaşı, kiltaşı,tüfıt, gölsel-zarflı taneli kireçtaşları ve karasal bazaltlardan meydana gelen Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı karabakır Formasyonu ve Pliyo-Kuvatemer yaşlı Palu Formasyonu'dur. Bu formasyonIll diğerlerini açılı uyumsuzlukla örter ve başlıca üç ayn litofasiyesten meydana gelir. Bunlar, çok iri bloklar içeren ve kaotik yapıya sahip alüviyon yelpazesi çekelleri; ince taneli çakıl, kum, kil, kumlu kil içeren göl çökelleri; traverten ve karbonat tüfü içeren kırıntılı akarsu depolanmaları ve alüvyonlardan oluşan çökellerdir. Aynca boyut itibarıyla haritalanamayan genç dere yatağı alüviyonları ve yamaç molozu bulunmaktadır. İnceleme alanında büyük ölçekli kırıklı yapılar mevcut değildir. Ancak, harita alanına girmemekle beraber bölgenin tektoniğinin temel öğelerinden olan ve bölgedeki kıvrımlar, bindirmeler ve diğer kırıklı yapılarla birlikte bir sistem oluşturan sol yanal atımlı Doğu Anadolu Fayı, harita alanının yaklaşık 5 km güneyinde K 60°D doğrultusunda uzanmaktadır. Küçük ölçekli kırıklı yapılar ise daha çok kıvrım kanatlarındaki enine ve makaslama kırık ve çatlaklardır. İnceleme alanının hakim tektonik yapısını kıvamlar oluşturur. Bu kıvrımlar, sol yönlü bir yırtılma fayının (Doğu Anadolu Fayı) oluşturduğu doğrultu atım sisteminden türeyen ana yapısal unsurlardan biri olan kademeli kıvrımlardır. Bunlar, Ekinözü Antiklinali, Kovancılar Antiklinali ve Heybet Tepe Antiklinali'dir. Bu antiklinaller arasında Manastır Tepe ve Sürekli senklinalleri bulunmaktadır. Bunların yanında mikro kıvrımlar da gözlenmektedir. Bu kıvnmlardan alınan ölçülerin gül diyagramlarında değerlendirilmesi sonucu bunların yaklaşık D-B doğrultulu ve doğuya doğru dalımlı eksenlere sahip oldukları ve bu kıvrım eksenlerinin bölgeyi etkileyen ana sıkışma gerilmesinin doğrultusuna dik konumda bulunduktan tesbit edilmiştir. Kırkgeçit Formasyonu'ndaki kıvrım kanatlarından alınan kırık doğrultularına ait ölçülerin gül diyagramlarında değerlendirilmesi sonucu inceleme alanının K-G doğrul tulu bir sıkışma gerilmesinin etkisinde kaldığı ortaya çıkmıştır. Aynca kıvrım kanatlanndan alınan tabaka duruşu ölçülerinin nokta kontur diyagramlarında değerlendirilmesiyle, Kovancılar Antiklinali 'nin 15°, Heybet Tepe Antiklinali'nin ise 170 ' lik açılarla yaklaşık doğuya dalındı olduğu görülmüştür. Toros Orojenik Kuşağının doğu kesiminde bulunan inceleme alanı, Paleotektonik ve Neotektonik dönemlerdeki orojenik hareketlerden etkilenmiştir. Laramiyen Orojenik Fazı, Yüksekova Karmaşığı ile Kırkgeçit Formasyonu arasındaki diskordans düzlemi ile temsil olunmaktadır. Kırkgeçit Formasyonu ile Karabakır Formasyonu arasındaki çökelmezlik evresinde Saviyen ve Sitiriyen fazlan etkili olmuştur. Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı Karabakır Formasyonu ile birlikte daha yaşlı birimleri de etkileyerek kıvrımlanmasına sebep olan faz ise Kafkas ya da Rodaniyen fazıdır.iv İnceleme alanında Karabakır Formasyonu'na ait karasal çökellerde gölsel oolitik kireçtaşları bulunmaktadır. Aynı birime ait bazalt, kumtaşı, kiltaşı ve tüfitlerle ardalanmalı olan oolitik kireçtaşlan, düşük enerjili ve sığ ortam ürünleridir. Buradaki oolitlerin türü tamamen pisolittir. Karabakır Formasyonu'nun çökeldiği göl; Orta Miyosen'de nihai olarak çarpışan Arabistan- Anadolu levhalarının bir yükselme ve yığışım karmaşığı oluşturması ve dolayısıyla Neotetis'in güney kolunun kapanmasıyla birlikte su yüzeyine çıkan bölgede, biribirinden bağımsız bir biçimde oluşan düşük enerjili ramp tipi göl ortamıdır. ANAHTAR KELİMELER: Kovancılar, sıkışma gerilmesi, Toros Orojenik Kuşağı, Paleotektonik, Neotektonik, oolit, pisolit, zarflı taneler, gölsel kireçtaşlan, antiklinal, senklinal, traverten, ramp tipi göl, bench tipi göl, olivinli bazalt, tüfit

ABSTRACT Masters Thesis THE GEOLOGİCAL FEATURES OF CLOSE NORTHERN AND WESTERN REGIONS OF KOVANCILAR (ELAZI?» E TURKEY) Hasan ÇELİK Fırat University Graduade School of Natural and Applied Sciences Department of Geological Engineering 1994. Page: 76 The study area covers about 160 km 2 in the close northern and western vicinity of Kovancılar (Elazığ) In the studied area. Mesozoic and Cainozoic units crop out. The oldest unit of the area is Yüksekova Complex which is formed in Campaniyen- Maastriehtian and composed of volcanic rocks such as basalts, andesites and pyroclactics, sedimentary rocks such as aglomerate and volcanic sandstone. Kırkgeçit Formation, which consist of (alternating latere of) conglomerate, sandstone, marl, clay and reef limestone with aboundant microfossils, is of Middle Eocene- Oligocene age. Upper Miocene-Pliocene Karabakir Formation isVI represented by poorly cemented conglomerate» sandstone, mudstone, carbonates with tuff and clay, lacustrine limestone with coated grain and basaltic lava flows. Palu Formation, which uneonformably covers other units of studied area, is Plio- Quatemary age and composed of three lithofacieses. These lithofacieses are; alluvial fan deposits, with blocks, fluvial deposits, which consist of alternating of sandy clay and pebble and, travertine, carbonate-tuff and alluvium. East Anatolian Fault Zone, which trends NE-SW, is located close to the shout of the studied area. Folds, thrusts and other fractures in the around of the investigated area, are formed due to this left lateral strike slip fault zone. Main structures of investigated area, are folds. These folds are en echelon folds in a srtike slip fault zone (East Anatolian Fault Zone). Ekinözü, Kovancılar and Heybet Tepe Anticlines are mainly folds of the area. Also, other small folds are observed. Mechanical interpretations and field observation of these folds is shown that, the axes orientation in E-W. Rose diagrams of maesurements pertaining to the attitudes of fracture strikes in folds of Kırkgeçit Formation, is shown that the area was subjected to N-S compressive stress later Early Miocene. The studies area was effected by otogenic movements of Paleotectonic and Neotectonic periods. Unconformity plane between Yüksekova Complex and Kırkgeçit Formation indicate the Laramian orogetiic phase. Savian and Styrian orogenic phases olso was effected in this region and represented by unconformity planes in the studied area. The folding in Upper Miocene - Pliocene Karabakir Formation, might be occur due to Rhodanian orogenic phase., Lacustrine limestones whith coated grain of Karabakir Formation was formed in a environment., has shallow water and low energy.These limestones are alternated levels of basalts, sandstone clay and turbidites of Karabakir Formation was formed, due to collision between Arabian and Anatolian plates in MiddleVII Miocene. Later the collision, Eastern Anatolia have uplift and formed a lot of lake in depression areas located intermountain areas. KEY WORDS: Kovancılar, Compressive stress, Taurus Orogenic Belt, Paleotectonic, Neotectonic, Orogenic phase, coated grains, lacustrine limestone, anticline, sencline, travertine, bench and ramp type lake, basalt whith olivine, tuffite.