Baskil magmatitleri ile ilişkili cevherleşmelerin jeokimyasal prospeksiyonu

Abstract

ÖZET Doktora Tezi BASKİL MAGMATİTLERİ İLE İLİŞKİLİ CEVHERLEŞMELERİN JEOKİMYASAL PROSPEKSİYONU Cemal BÖLÜCEK Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı 1995, Sayfa:186 inceleme alanı, Elazığ ilinin 30 km batısında, Baskil ilçesi ve çevresinde, yaklaşık 450 km2'lik bir alan kaplamaktadır, inceleme alanı esas olarak, dere kumlarının jeokimyasal parametrelerinin saptanması, dere kumu analizlerinin yapılması ve analizlerin yorumlanması şeklinde gerçekleşmiştir. Çalışma alanında yaşlıdan gence doğru Permo-Triyas yaşlı Keban Metamorfitleri, Üst Kretase yaşlı Baskii Magmatitleri, Üst Paleosen-Alt Eosen yaşlı Seske Formasyonu ve Orta Eosen-Üst Oligosen yaşlı Kırkgeçit Formasyonu yüzeylemektedir. Baskil Magmatitleri inceleme alanında gabro, diyorit, tonalit, granodiyoriî ve granit bileşimli derinlik; mikrotonalit, apiit ve lamprofir bileşimli yarı derinlik; bazalt, bazaltik andezit, andezit ve dasit bileşimli yüzey ve fliş özelliğindeki volkano-sedimanter kayaçlarla temsil olunur. inceleme alanı oldukça engebeli ve yüksek rölyeflidir. Erozyon çok kuvvetli ve toprak örtüsü oldukça incedir. Bölgeye düşen yağış miktarı çok azdır ve yöre bitki örtüsü bakımından fakirdir. Eh ve pH değerleri yüksektir. Ortamın fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle, dere kumlarındaki elementlerin, kimyasal olaylardan çok fiziksel olayların etkisi altında meydana geldikleri sanılmaktadır. Cevherleşmiş alanlardan kaynaklanan dere kumlarının -200 mesh fraksiyonu küçük değerler içerdikleri için bir seyrelme meydana getirmekte ve bu da anomalinin kaybolmasına neden olmaktadır. Bu nedenle dere kumuII örneklerinin -80 +200 mesh fraksiyonu analiz edilmiştir. Uygun çözündürme yönteminin belirlenebilmesi için değişik çözündürme yöntemleri denenmiştir. Bu yöntemlerden kral suyu çözündürmesi, yüksek değerler vermesi, birden fazla örneği kısa sürede ve kolaylıkla çözebilmesi, bir çözündürme ile çok sayıda elementin analizinin yapılabilmesi gibi özellikleri nedeniyle en uygun çözündürme yöntemi olarak belirlenmiştir. Analiz verileri değişik istatistiksel yöntemlerle değerlendirilip yorumlanmıştır. Veriler genel olarak lognormal bir dağılım sunmaktadırlar. Tek topluluktan oluşan veriler için x+2s eşik değer olarak alınmıştır, iki topluluktan oluşan veriler için, temel değer topluluğunun ortalama +2 standart sapması ve anomali topluluğunun ortalama -2 standart sapması şeklinde iki eşik değer bulunmuştur. Bu değerler olasılık grafikleri ile saptanmıştır. Çalışma alanının güneyinde, granit grubu kayaçların yer aldığı bölümde, alansal olarak Cu, Pb, Zn ve As anomalisi; çalışma alanının kuzeyinde bazalt grubu kayaçların yüzeylendiği bölümde, Cu, Co, Ni, Zn ve Cd anomalisi ve tonalit grubu kayaçların yüzeylendiği bölümde düşük şiddetli bir Pb anomalisi belirlenmiştir. Anomali gözlenen bu alanlarda kuvars damarlarına bağlı, baskın olarak kalkopiritı altın, çoğunlukla masif olarak gelişmiş pirit damarlarına bağlı baskın olarak pirit+kalkopirit ve küçük damarlar halinde gelişmiş baskın olarak sfalerit* kalkopirit ± galen cevherleşmeleri bulunmaktardır. Pirit damarlarına bağlı cevherleşmelerin olasılıkla Oligosen sonrası dönemde gelişmiş kırıklı yapılarda, diğer cevherlerleşmelerin ise Kretase sonu- Paleosen döneminde meydana gelen tektonik hareketler sonucu oluşan zayıf zonlarda hidrotermal tipte gelişmiş olabileceği düşünülmektedir.

ABSTRACT (Ph. D. Thesis) GEOCHEMİCAL PROSPECTING ON THE MİNERAÜZATİONS ASSOCIATED WITH BASKİL MAGMATICS Cemal BÖLÜCEK Fırat University Gradute School of Science and Technology Department of Geological Engineering 1995, Page:186 The studied area is located 30 km. s west of Elazığ and covers approximately 450 sq. km in Baskil and its vicinity. The concepts of this study are determination of regional geochemical parametres, analyses of stream sediments and interpretation of the analyses. The lithologies of the area are (in chronological order), Permo-Triassic Keban Meiamorphites, Upper Cretaceous Baskil Magmatics, Upper Paleocene- Lower Eocene Seske Formatinon and Middle Eocene-Upper Oligocene Kırkgeçit Formation. In the studied area, the Baskil Magmatics are represented by plutonics; gabbro, diorite, tonalite, granodiorite and granite, subvolcanics; microtonalite, aplite and Iamprophyrs, volcanics; basalt, basaltic andesites, andesite and dasite, and volcano-sedimentary rocks of fiysch character. The study area has a rough morphology.The soil cover is thin and erosion rate is quite high. The annual precipitation is low and vegetation is very scarce, The Eh and pH values are high in the area. The physico-chemical features of the area indicates that the metalic contents of the stream sediments originate from physical events rather than chemical events. The -200 mesh fraction of the stream sediments originating from mineralized areas has lower metalic values and -80+200 mesh fraction is seemingly the most convinient fraction and this fraction is choosen for the analyses.IV In order to determine the most effective solution method, many methods were experimented and aqua regia digestion was determined as most effective due to high values yield, readily dissolution of the samples, many elements determination from the same solution and rapid sample prepration. The analytical data are evaluated and interpreted using different statistical methods. The analytical values generally show log-normal distributions. For the values with single population x+2sd value as accepted as thershold value and for double populations x+2sd and x-2sd values are accepted as thresholds values. These values are determined by using probablitiy graphs. In soutern parts of the study area where granitic plutonics outcrops, Cu, Pb, Zn and As anomalies occur. In the northern parts, where basaltic volcanics outcrops Cu, Co, Ni, Zn and Cd anomalies are present. Low grade Pb anomalies were determined in the areas composed of tonalitic rocks. In the anomaly areas; chalcopyrite and gold bearing quartz veins, massive pyrite veins, and small scale sphalerite+chalcopyrite±galena veins are present. The pyrite veins were probably formed by hydrothermal solutions circulating the fault zones of Post-Oligocene age. The other mineralizations were probably formed in Upper Cretaceous-Paleocene aged fault zones.