İzmit - Derince alüviyal yelpazesinin jeofizik yöntemlerle araştırılması

Abstract

Derince alüviyal yelpazesinin araştırılması amacıyla Kaşkal Dere ve Çene Dere boyunca üç bölgede toplam uzunlukları 285 m. olan derin sismik yansıma, 5 bölgede toplam uzunlukları 2125 m. olan sismik kırılma ile 4 bölgede toplam uzunlukları 3685 m. olan özdirenç hatları atılmıştır. Ayrıca bölgede daha önceden açılan iki zemin sondajından faydalanılmıştır. Derin sismik kesitlerinde 700 m.' nin altındaki derinliklere kadar olan tabakalar ayırt edilebilmiştir. Elektrik (özdirenç) kesitlerinde 90 m. derinlikteki tabakalar gözlenebilmiştir. Çalışmalardan elde edilen kesitlerde yeraltının genelde sıkı, çok sıkı kil-kiltaşı ve kum tabakalarından oluştuğu saptanmıştır. Killerin hızlan 600 m/s ile 2000 m/s arasında değişmektedir. Bununla beraber özdirenç kesitlerinde gözlenen kil tabakalarının özdirencinin 20 Qm ile 40 Qm arasında değiştiği saptanmıştır. Bu durumun yeraltındaki birimlerin su içermesinden ileri geldiği anlaşılmıştır. Çalışma alanında D- 100 karayolunun ve TEM otoyolunun güneyinde atılan profillerde D-B doğrultulu yaklaşık 1250 m. uzunluğunda güneye eğimli fay düzlemine sahip eğim atımlı normal fay tespit edilmiştir. Bu fayın uzantısı Kaşkal Dere ve Çene Dere' nin doğu ve batısında çalışmaya müsaade etmeyen yoğun yerleşim birimlerinin varlığı nedeniyle saptanamamıştır. Bu fay Üst Pleyistosen (Tireniyen) yaşlı Şirintepe formasyonunu kestiğinden dolayı Tireniyen' den daha genç yaştadır. Çalışma alanının D- 100 karayolu güneyinde atılan derin sismik yansıma kesitinde 120 m. ve 500 m. derinliklerde iki ayrı yerde atımları 19 m. ve 62 m. olan iki adet fay tespit edilmiştir. Bu hattın etrafında ölçü alınacak uygun alan olmaması nedeniyle fayların devamlılıkları tespit edilememiştir. Çalışma alanında TEM otoyolu ile D- 100 karayolu arasında alınan derin sismik kesitlerde yaklaşık 700 m.' nin altında devam eden ve sismik hızı 2500 m/s olan formasyon Alt Ordovisyen yaşlı Sopalı formasyonu veya Alt Triyas yaşlı İzmit formasyonu olup, temel olarak kabul edilmiştir.

Deep seismic reflection profiles of total length of 285 m. in three regions, seismic refraction profiles of total length of 225 m. in five regions and resistivity profiles of total length of 3685 m. in four regions were carried out in order to examine the Derince alluvial fan. The data of two mechanical soundings drilled in this region were used in interpretation of the underground layers. The layers were examined in the deep seismic cross-sections at a depth of more than 700 m. which are generally compact claystones and sandstones. The velocity of the claystones vary between 600 m/s and 2000 m/s and the resistivity values of them change between 20 flm. and 40 Qm. A normal fault about 1250 m. in length whose trough plane in south direction was determined. The continuation of this fault was not determined due to dens urbanization in the E and W of Çene Dere and Kaşkal Dere. This fault is younger than Trryenien since it cuts the Şirintepe formation of upper Pleistocene (Tyrrhenian) age. Two faults with vertical troughs 19 m. and 62 m. were determined at the depths of 120 m. and 500 m. on the deep seismic cross sections carried out at the south of D- 100 government high- way. The continuation of these faults could not be observed because of the huge urbanization around the seismic profile. The formation which continues below 700 m. having a velocity of 2500 m/s in the seismic cross sections between Tem Highway and D-100 Highway is the Sopalı formation of lower Ordovisian age or lower Trias aged Izmit formation that can be assumed as the basement in this region. Keywords: Seismic Refraction, Seismic Reflection, Electic (Resistivity), Alluvial Fan, Derince