19. yüzyılda Kocaeli Sancağına bağlı Adapazarı`nda bulunan Ermeni Mahallelerinde sosyal ve iktisadi hayat

Abstract

Tarih araştırmaları içinde şehir tarihi önemli bir yer tutmaktadır. altı asırlık köklü bir tarihe sahip olan Osmanlı Devleti hakkında daha geniş çaplı araştırma yapabilmek ve Osmanlı Dönemini tarih periyodu içinde daha iyi anlamak için Osmanlı Toplumunun ekonomik ve sosyal yaşantısının iyi bilinmesi gerekir. Bilindiği gibi Osmanlı Devleti kendi bünyesi içinde farklı ulus ve milletleri barındıran kozmopolit bir yapıya sahiptir.Buna mukabil bir toplumun refah seviyesi o toplumun eğitimsel,kültürel faaliyetler ve iktisadi yapısına göre şekillenmiştir.Bu yapı neticesinde şekillenen sosyal tabana bağlı olarak Osmanlı ülkesinde yaşayan gayrimüslim tebaada sosyal yaşantının bir parçasıdır.Dolayısı ile Osmanlı toplumundaki sosyal ve iktisadi hayat ele alınırken Müslüman tebaanın yanı sıra Gayri Müslimlerin de sosyal ve iktisadi hayatlarının nasıl işlediğini bilmek şehir tarihi alanındaki çalışmalar açısından bir bütünlük arz edecektir.Bu çalışmada 1844-45 yıllarına ait temettuat defterleri neticesinde Osmanlı Devleti'nde Kocaeli sancağına bağlı bulunan Adapazarı'nda mukim Ermeni mahallerinden Sapanca kasabası damlık karyesi kuyumcu ve burma mahalleleri ele alınacaktır. Buna mukabil Gayri Müslim tebaanın bir parçası olan Ermenilerin Adapazarı bölgesindeki zirai ve sınai hayatları anlatılacaktır.Bu çalışma hazırlanırken Başbakanlık Osmanlı Arşivinde Sapanca kasabası Damlık karyesi Kuyumcu ve Burma mahallelerine ait temettuat defterlerinden faydalanılmıştır. Bunun yanı sıra temettuat kayıtlarının mukayesesi ve bu kayıtların tutulması esnasında doğan farklardan dolayı daha sağlıklı bilgi verebilmek amacıyla temettuat defterleriyle ilgili daha önce yapılmış araştırma eserleri incelenmiştir.Üç bölümden ibaret olan bu çalışmanın birinci bölümünde Osmanlı Devleti içerisinde Adapazarı ve sözü edilen Ermeni mahallelerinin demografik yapısı incelenmiştir. İkinci bölümde ise 1844-45 yıllarına ait temettuat defterlerinden elde edilen bilgiler ışığında söz konusu Ermeni mahallelerinin ekonomik yapısı ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise mezkur Osmanlı Mahallelerinin temettuat defterlerinin transkripsiyonu, orjinal metinler esas alınarak düzenlenmiştir.

Among historical research, urban historiography takes an important place. To make an extensive research about Ottoman Empire, which had 6 centuries-old rooted history, and to comprehend better the historical process of Ottoman period, economic and social life needs to be known well. As is known, Ottoman Empire, which accommodated different nation and nationality in itself, had cosmopolitan structure. On the other hand, a society's wealth level depends on the society's education culturel activities, economic structure and social relationship ethical components which bring about that society. Based on social base which has been shaped as a result of this structure, Non-Muslim citizens are also part of social life as well as muslim citizen are. Therefore, understanding how muslim citizens lived as well as non-Muslim citizens by social and economic life of Ottoman Society is searched, has integrity in terms of social and economic history studies.Several of the Armenian neighborhoods, Sapanca town, Damlık Village, Burma and Kuyumcu neighborhoods, located Adapazarı governed during Ottoman by Sanjak of İzmit will be examined in this study. On the other hand, Armenians agricultrurel and industrial life in Adapazarı, which were the part of non-muslim citizens, will be reported.Burma and Kuyumcu neighborhoods, Damlık villages and Sapanca town's, temettuat books occupied in the Ottoman achieves of the prime ministry have been made use of. Beside previous academic studies about temettuat books have been examined in order to give more reliable information because of errors resulted from during comparision of records and recordkeeping.Social and demographic structure of Armenian accentuated before and Adapazarı in Ottoman Emperor have been examined in first chapter of this study consisting of three chapters.Armenian neighborhoods governed according to economic policy of Ottoman by Adapazarı are examined in second chapter. Aforemnentieoned temettuat books transcriptions of Armenian neighborhood have been issued staying with the original scriipt.