Seçilmiş ülke uygulamaları bağlamında idarenin denetlenmesinde ombudsman uygulaması ve Türkiye`de Kamu Denetçiliği Kurumu

Abstract

20. Yüzyılda sosyal devlet anlayışının hâkim olması ve idare eliyle yürütülen kamu hizmetlerinin artışı sonrası idare-birey etkileşimi artmıştır. Bu artış sonucu ortaya çıkan uyuşmazlık ve anlaşmazlıkların giderilmesine yönelik araçların yetersiz kaldığı görülmüştür. İdarenin birey karşısında müdahale alanının artmış olması, idarenin hukukla bağlı olması ve denetlenebilir olmasının önemini hak ve özgürlüklerin korunması açısından bir kat daha arttırmıştır. Bu çalışmada idarenin hukukla bağlı olmasını ve denetlenmesini sağlama amacıyla dünyada birçok ülkede uygulanan `ombudsman` sistemi incelenecektir. Bu amaçla öncelikli olarak Türkiye'de mevcut idari denetim mekanizmalarının açıklanması tercih edilmiştir. Mevcut idari denetim mekanizmalarına ilişkin bilgiler verilerek sahip oldukları aksaklıklara atıfta bulunularak Türkiye'de idarenin denetimine ilişkin genel tablo çizilmiştir. İdari denetim mekanizmaları açıklandıktan sonra ombudsman kurumunun ortaya çıkışı ve özelliklerine ilişkin bilgi verilmiştir. Seçilmiş uygulamalar olan İsveç, İngiltere, Fransa ve Avrupa Birliği ombudsmanları kapsamlı olarak incelenerek; teşkilatlanması, kurumsal yapı, çalışma şekli ve etki düzeyine ilişkin kapsamlı açıklamalara yer verilmiştir. Ombudsmanın seçilmiş ülke uygulamaları bağlamında incelenmesi sonrası, Türkiye'de 6328 Sayılı Kanun ile kurulan ve faaliyet gösteren Kamu Denetçiliği Kurumu teşkilatlanma, kurumsal yapı ve çalışma şekli bağlamında incelenmiştir. Kamu Denetçiliği Kurumunun çalışma şekli ve teşkilat yapısı seçilmiş ülke uygulamaları ile kıyaslanarak Kamu Denetçiliği Kurumunun etkin faaliyet göstermesini sağlayacak düzenleme önerilerinde bulunulmuştur.

In the 20th century, the state-individual interaction has increased after the welfare of the social state has been dominant and the public services carried out by the administration have increased. It has been seen that the tools for remedying the disagreements and conflicts that have arisen as a result of this interaction between state and individuals are insufficient. The increase in the area of intervention in the face of the individuals has increased the importance of rule of law and controlling the administration. The `ombudsman` system is applied in many countries in order to ensure that the administration is legally binded and supervised. In this study the administrative control mechanisms in Turkey will be examined first. Referring to the disruption of this mechanisms, the information about existing administrative control mechanisms will be given. After the administrative control mechanisms are explained, the information on the emergence and characteristics of the ombudsman institution will be given. Sweden, England, France and the European Union ombudsmen are examined extensively and the information of organizational, institutional structure, working style and effect level of these ombudsmen will be given. After examining the selected country practices, Turkey's Public Audit Institution will be examined and compared with selected country practices. As Turkey's Public Audit Institution is compared with other ombudsman practices, the deficiencies of Public Audit Institution are shown and solutions are suggested to ensure that the Public Audit Institution will perform effectively.