Eş`arî mihnesi ve eş`arî kelâmına etkisi `İmamet örneği`

Abstract

Hz. Peygamber (s.a.v)'in vefatından hemen sonra sahabelerin ve bütün Müslümanların birliğinin nasıl sağlanacağı, ümmet işlerinin nasıl idare edileceği, devlet yönetim şeklinin ne olacağı ve kimin yönetimin başında olacağı gibi tartışmalı sorunlar gündeme gelmiştir. İmamet başlığı altında daha sonra kelam ilmine konu olacak bu problem, siyasi ve dini boyutu olan bir sorundur. İslam tarihinde ilim adamlarının görüşlerinden dolayı siyasi baskı altına alındıkları dönemler olmuştur. Hanbeliler, Mu'tezile ve Hanefiler ile Eş'arîler farklı dönemlerde çeşitli yöneticilerin baskısı altında kalmışlar ve bu dönemlere `mihne` denilmiştir. Tezimiz, Eş'arîlerin Selçuklu veziri Kündürî tarafından mihne altına alındıkları dönem itibariyle siyaset teorilerinde bir farklılaşma olup olmadığı noktasındadır. Mihne öncesi Eş'arî imamet teorisi, ilke düzeyinde ortaya konmuş iken, mihne sonrası Eş'arî âlimlerin devlet adamlarıyla ilişkili olarak bir söylem geliştirdiklerini görmekteyiz. Bununla birlikte her iki dönemde de Eş'arî imamet teorisi toplumsal birliğin temini yönünde ve Şia'nın iddiasının aksine dini değil, tamamen siyasi odaklıdır.Anahtar kelimeler:

After the death of Prophet Muhammed, controversial issues such as the maintanance of the union of the sahabah and all Muslims, the governance of the affairs related to the ummah, the form of the government and the person to be chosen to become the head of the administration came up. 'Imam' and other terms such as 'caliph' and 'sultan' which emerged after 'imam' came to the forefront. These people were at the center of all these discussions and tensions as the influential political and religious actors throughout the history of İslam. The Ash'aris and Maturidis, who were the members of the followers of Sunnah, were among the leaders who guided the theoretical discussions and the Muʿtazila's and Shia groups opposed them. The different views and methods that have emerged between these parties have progressively created a genuine order in the realm of reality and imagination. They sometimes resorted to violence while trying to impose their views and methods on each other.Keywords: Ash'ari, Mihna, İmamate.