Sosyal Bilgiler dersinde kullanılabilecek tarihsel içerikli çocuk edebiyatı ürünlerinin çeşitli kavramlar açısından analizi

Abstract

Bu çalışmanın amacı Sosyal Bilgiler dersinde kullanılan, yazılı edebiyat ürünlerinden özellikle tarihi içerikli roman- hikâye ve biyografik eserlerde kavram hatalarının olup olmadığını belirlemek, varsa da hangi kavram hatalarının, ne şekilde olduğunu ortaya koymaktır. Araştırmada edebî materyallerin niteliği inceleneceği için çalışmanın yöntemi nitel araştırmadır. Fatih Sultan Mehmet dönemi ile ilgili olan edebî ürünlerden öğretmenlerin seçmiş olduğu sekiz kitap araştırmanın tüm veri setini oluşturacağı için çalışmanın evrenini ilkokul 4 ve ortaokul 5, 6 ve 7. sınıflarda okuyan yaş grubuna yönelik kurgusal tarih kitapları oluşturmuştur. Fatih Sultan Mehmet dönemini anlatan edebî ürünler kahramanlaştırma, istisnacılık, yoksaymacılık, yönlendirmecilik, kahramanlaştırma ve şimdicilik kavramları temelinde analiz edilmiştir. Öncelikli olarak kitaplarda olayların ele alınışı incelenmiştir. Bu incelemede esas alınacak başlıklar `Bakış Acısı, Liderlik Bakış Açısı, Bizans- Bizans Halkı Hakkında İçerik, Şiddet ve Kölelik, Fethetme Güdüleri, Yönlendirme, Gerçekçilik- Efsaneler` olarak belirlenmiştir.Yukardaki başlıklar altında beş kavram araştırılacağı için dokümanlar kapsamlı bir içerik analizine tabi tutulmuştur. Veri analiz yöntemi olarak nite araştırma yöntemlerinden biri olan içerik analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucuna göre çocuklara yönelik tarihsel içerikli kurgusal kitaplarda yoğun olarak, yok saymacılık ve bugüncülük göze çarpmaktadır. Bu kavramların ardından kahramanlaştırma, yönlendirmecilik ve istisnacılık gelmektedir.Anahtar Kelimeler: Bugüncülük-Anakronizm, Yok saymacılık, Kahramanlaştırma, Yönlendirmecilik, İstisnacılık

The purpose of this study is to determine whether or not there are conceptual misuses in written literature works especially novels, stories and biographic fictions containing historical content in Social Studies course and to identify which concepts they are and how they are misused. Since the study focuses on literary works the method is a qualitative research. As the data of the study was collected through the analysis of eight books about the era of Mehmet II which are selected by social studies teachers, the population of the study consisted of fictional book containing historical points which were appropriate for students studying in 4th , 5th , 6th , and 7th grades. The literary works expressing the era of Mehmet II were analyzed on the basis of five concepts namely exceptionalism, heroification, indoctrination, presentism, and omission. Primarily, it was investigated how the historical events were approached in these literary works. The themes to be considered in the evaluation of the books were identified to be `Perspective, Leadership Perspective, Content about Byzantine Empire and Society, Violence and Slavery, Motivation for the Conquest, Inducement, and Reality vs. Legends. The documents were subjected to content analysis since the aforementioned seven themes were analyzed within the scope of these five concepts. Thereby, content analysis method which is one of the qualitative research models was applied in the study.According to the results of the study, the concepts of presentism and omission were intensely encountered in the fictional children books with historical contents. Besides, these two concepts were followed by heroification, exceptionalism and indoctrination respectively. Key Words: Presentism- Anachronism, Omission, Heroification, Indoctrination, Exceptionalism