Borsa İstanbul`da İslami hisse senedi endeksi oluşturulmasına yönelik bir yaklaşım önerisi

Abstract

İslami hisse senedi, İslami hisse senedi taraması neticesinde şer'i uygunluğa sahip hisse senetlerini ifade etmektedir. İslami hisse senedi taraması, sektörel tarama ve finansal oran taraması olmak üzere iki aşamadan oluşmaktadır. İslami hisse senedi taraması esnasında kullanılacak kriterler, uluslararası derecelendirme kuruluşları ve endeks sağlayıcıların şer'i danışma kurulları tarafından belirlenmektedir. Uygulamada, farklı şer'i kurulların farklı kriterleri benimsediği görülmüştür. Söz konusu kriterler arasında en belirgin fark, finansal oran taraması esnasında kullanılan finansal oranların paydasında yer alan şirket değerinin defter değeri ve piyasa değeri mi olacağı ile ilgilidir. Bu çalışmada, ilk olarak şirket değeri olarak defter değeri ve piyasa değeri (12, 24 ve 36 aylık ortalama piyasa değeri) kullanımının oluşturduğu etki incelenmiştir. Bu kapsamda BİST Tüm endeksinde yer alan 40 sektörden 330 şirketin 2008Q1-2018Q2 dönemleri mali tablo verilerinden yararlanılmış ve İslami hisse senedi taraması gerçekleştirilmiştir. İkinci olarak, ihtiyatlılık ve liberal yaklaşımları benimsenerek iki yeni model önerilmiştir. Buna göre ihtiyatlılık gereği sektörel bazda minimum bölen değeri, liberal yaklaşımda ise sektörel bazda maksimum bölen değeri şirket değeri olarak kabul edilmiş ve iki yeni portföy oluşturulacak şekilde İslami hisse senedi taraması gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda dört farklı bölen değeri ve iki yeni model önerisi doğrultusunda altı farklı portföy oluşturulmuş ve bu portföylerden İslami hisse senedi endeksleri oluşturulmuştur. Son olarak, İslami hisse senedi piyasalarının konvansiyonel hisse senedi piyasalarından ayrıştığı yönündeki ayrıştırma hipotezi test edilmiştir. Bu kapsamda konvansiyonel hisse senedi piyasalarını temsilen BİST100 endeksi kullanılmıştır. İslami hisse senedi endeksleri ile BİST100 endeski arasında MV-GARCH modeli kurulmuş ve modelden dinamik koşullu korelasyon katsayıları (DCC) elde edilmiştir. Genel olarak çalışmadan elde edilen bulgular, İslami hisse senedi tarama kriterleri arasında ciddi farklılıklar olduğu, bu farklılıkların portföylerin sektörel dağılımında ve portföyde yer alan şirket kompozisyonu üzerinde ciddi farklılıklara yol açtığı ancak söz konusu farklılıkların bütüncül bir yaklaşımla elde edilen endekslerin getiri serileri ile konvansiyonel piyasalar arasındaki ayrışma hipotezinin geçerliliği üzerinde anlamlı bir etkisinin olmadığı yönünde olmuştur.

Islamic stocks refer to stocks that are in compliance with the shariah compliant stocks screening. There are two stages of the shariah compliant stocks screening; business activity screening and financial ratio screening. The criteria that are used in the shariah compliant stocks screening are determined by international rating agencies and the shariah boards of index providers. In practice, shariah boards may adopt different criteria from each other. The most significant difference between these criteria is related to firm value which is used in financial ratios during the financial ratio screening and the question is whether the book value or the market value of a company shall be used as denominator. In this study, firstly, the effect of using book value and market value (12, 24 and 36 month average market value) as the firm value is examined. In this context, the financial data of the 330 companies from 40 sectors in the BIST All index for the 2008Q1-2018Q2 periods were utilized and shariah compliant stocks screening was performed. Secondly, two new models were proposed based on prudence and liberal approaches. Accordingly, while in prudence approach minimum index dividing value is accepted as firm value, in liberal approach, maximum index dividing value is accepted as firm value and shariah compliant stocks screening was performed based on these two newly formed portfolios. In this regard, six different portfolios were formed in line with four different dividing values and two new model proposals and Islamic stock indices were created from these portfolios. Finally, the decomposition hypothesis that Islamic stock markets are differentiated from conventional stock markets has been tested. For this BIST100 index was used to represent the conventional stock markets. The MV-GARCH model was established between Islamic stock indices and BIST100 indices and dynamic conditional correlation coefficients (DCC) were obtained from the model. In general, the findings of the study show that there are serious differences between the shariah compliant stocks screening criteria and these differences lead to serious differences in the sectoral distribution of the portfolios and the firm composition in the portfolio; however these differences did not have a significant effect on the validity of the divergence hypothesis between the yield series of indices -which obtained using a holistic approach- and the conventional markets.