Öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik yıldırma (Mobbing) davranışları ile iş doyumu arasındaki ilişki

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik yıldırma (mobbing) davranışları ile iş doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın evrenini 2015-2016 eğitim öğretim yılında, Muğla il merkezi ve ilçelerindeki ilkokul, ortaokul ve liselerde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Tarama modelinde desenlenen araştırmanın örneklemini 375 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada, yıldırma davranışlarına ilişkin görüşlerin belirlenmesinde, Einersan ve Raknes (1997) tarafından geliştirilmiş, Aydın ve Öcel (2009) tarafından Türkçe'ye uyarlanmış olan NAQ (Negative Acts Questionnaire) `Olumsuz Davranışlar Ölçeği` kullanılmıştır. İş doyumu düzeyinin belirlenmesi için Hackman ve Oldham (1975) tarafından geliştirilmiş, Silah (2002) tarafından Türkçe'ye uyarlanmış ve Taşdan (2008) tarafından okul örgütleri ve öğretmenler için uygun hale getirilmiş olan `İş Doyumu Ölçeği` kullanılmıştır. Maruz kalınan yıldırma davranışları ve iş doyumuna ilişkin görüşlerin analiz edilmesinde aritmetik ortalama ve standart sapma kullanılmıştır. Maruz kalınan yıldırma davranışları ve iş doyumuna ilişkin görüşlerin cinsiyete göre farklılaşıp farklılaşmadığının belirlenmesi için t-testi; okul türü, kurumdaki hizmet süresi, yaş, kıdem ve okulun yerleşim yerine göre göre farklılaşıp farklılaşmadığını belirlenmesi için de tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Tek yönlü varyans analizinin sonuçları göz önüne alındığında anlamlı farklılığın kaynağının belirlenmesinde çoklu karşılaştırma testlerinden Tukey testi kullanılmıştır. Grupların normal dağılmadığı, medeni durum, branş, eğitim düzeyi ve okulun yerleşim yeri değişkenlerinde ise parametrik olmayan testlerden Kruskal Wallis H-Testi yapılmıştır. Öğretmenlerin maruz kaldıkları yıldırma davranışlarının iş doyumları düzeylerini anlamlı bir şekilde yordayıp yordamadığını belirlemek için çoklu regresyon analizi kullanılmıştır.Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, öğretmenler en çok mesleki yıldırma ve sonrasında kişiliğe yönelik yıldırma davranışlarına maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir. Araştırmanın diğer konusu olan iş doyumuna yönelik sonuçlara bakıldığında ise, öğretmenlerin çevresel doyum düzeyleri bireysel doyum düzeylerine göre daha yüksek olarak tespit edilmiştir.vÖğretmenlerin maruz kaldıkları psikolojik yıldırma davranışları ile bireysel doyum arasında orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki, çevresel doyum ile orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki olduğu sonucu ortaya çıkmıştır. Psikolojik yıldırma davranışları boyutları, genel iş doyumuma ilişkin toplam varyansın % 28'ini açıklamaktadır Bu durumda, psikolojik yıldırma davranışları iş doyumunu anlamlı bir şekilde yordadığı ifade edilebilir. Anahtar Kelimeler: Psikolojik yıldırma, iş doyumu, öğretmen

The aim of this research is, to determine the relationship between the mobbing behaviors and job satisfaction of teachers. The study was designed according to the survey model. The sample of the study consisted of 375 teachers working in the center and provinces of Muğla. The research data were collected by using the Negative Acts Questionnaire Scale (NAQ), which was developed by Einersan and Raknes (1997) and adapted into Turkish by Aydın and Öcel (2009), and Job Satisfaction Scale, which was developed by Hackman and Oldham (1975), adapted into Turkish by Silah (2002) and made suitable for school organizations and teachers by Taşdan (2008). The arithmetic mean and standard deviation were calculated in order to determine the views of teachers regarding the mobbing behaviors and job satisfaction. The t-test was used to find out whether or not the views of the teachers related to the mobbing behaviors and job satisfaction differed according to their gender. The variance analysis (ANOVA) was used to find out whether or not the views of the teachers related to the mobbing behaviors and job satisfaction differed according to their school type, period of service at the organization, age and seniority. Tukey post-hoc comparison test was used to find out the significant differences according to the results of ANOVA. For the groups which did not have a normal distribution in the variables of branch, educational status, marital status and the location of the school, the nonparametric test Kruskal Wallis H was used. The multivariate regression analysis was used to determine whether or not the mobbing behaviors significantly predicted teachers' job satisfaction.According to the results, teachers stated that they were exposed to the mobbing behaviors which targeted their professions most and secondly their personality. As for the job satisfaction, results indicated that teachers had more external satisfaction than individual satisfaction. There was a medium and meaningful relationship between the mobbing behaviors and individual satisfaction. Also, there was a medium and meaningful relationship between the mobbing behaviors and external satisfaction. The dimensions of the mobbing behaviors explained 28 % of the job satisfaction. As a conclusion, mobbing behaviors predict the job satisfaction significantly.Keywords: mobbing, job satisfaction, teacher