Ahmet Hamdi Tanpınar`ın `Huzur`, `Saatler Ayarlama Enstitüsü` ve `Beş Şehir` adlı kitaplarında kavramlaştırma

Abstract

Bu çalışmanın amacı, Ahmet Hamdi Tanpınar'ın `Huzur` `Saatleri Ayarlama Enstitüsü` ve `Beş Şehir` adlı kitaplarını kavramlaştırılmış yapılar açısından incelemektir. Kavramlaştırma, kavram durumuna getirmek olarak tanımlanırken kavram ise insanın çevresindeki nesnelere, olay ve durumlara ait, kişisel gözlem ve deneyimlere dayanan tasarımların zihinde yer eden ve bir soyutlamayla dile dönüşen yönü olarak tanımlanmaktadır. Amaç doğrultusunda, çalışamanın yöntemi olarak tarama modeli belirlenmiştir. Çalışmanın evrenini tüm edebiyat eserlerinin oluşturmasıyla beraber, bunun araştırabilirliği, zaman ve ekonomiklik açısından mümkün olmadığından, amaçlı örnekleme türlerinden olan tipik örnekleme kullanılarak, örneklem olarak Ahmet Hamdi Tanpınar'ın `Huzur` `Saatleri Ayarlama Enstitüsü` ve `Beş Şehir` adlı kitapları belirlenmiştir. Verilerin toplanmasında dökümantasyon tekniğinin kullanıldığı çalışmada, veriler elde edilirken, Dergah Yayınlarının 2014 baskı tarihli `Huzur`, 2014 baskı tarihli `Saatleri Ayarlama Enstitüsü` ve 2016 baskı tarihli `Beş Şehir` kitapları kullanılmıştır. Elde edilen veriler, her kitap için iki ayrı tablo şeklinde sunulmuştur. Bu tablolardan ilki kavramlaştırılmış yapıların, hangi kelime veya kelime grubu ile kavramlaştırıldığını gösteren tablodur. İkincisi ise kavramlaştırılmış yapıların daha anlaşılır ve açık olması açısından, kavramlaştırılmış yapıların kitaptan örnek cümleler verilerek incelendiği tablodur. Her üç eserden elde edilen verilerin karşılaştırmalı olarak yüzdelik oranlar hâlinde incelenebilmesi bakımından, üçüncü bir tablo oluşturularak, eserlere karşılaştırmalı bir gözle bakılmıştır. Çalışma neticesinde, Tanpınar'ın her üç kitabında da %2,5-3 oranında kavramlaştırılmış kelime veya kelime grubu kullandığı belirlenmiştir. Kavramlaştırmanın önemini göstermesi bakımından, bu oran dikkate değerdir. İnsanın, kişisel ve özgür bir kavramlar dünyası oluşturabilmesi ve üst seviyede dil becerileri (dinleme, konuşma, okuma ve yazma) edinebilmesi için kavramlaştırma becerisinin yüksek olması gerektiği bu oranlardan anlaşılmaktadır. İyi bir kavramlaştırma becerisine sahip bir zihin nesnelerin, olayların ve olguların iç dünyasına girebilir, arka planlarındakini görebilir, zamana ve mekana bağlı kalmadan art ve eş zamanlı düşünme becerisi geliştirerek kişisel ve özgün anlamlandırmalar yapabilir. Zihnin özgürleşmesi ve yaratıcılığın gelişmesi, kavramlaştırma becerisinin gelişmesine bağlıdır. Anahtar kelimeler: Dil, kavram, kavramlaştırma

The purpose of the present study was to examine the books of Ahmet Hamdi Tanpınar `Huzur` `Saatleri Ayarlama Enstitüsü` and `Beş Şehir` in terms of conceptualized structures. Conceptualization is defined as bringing something to the state of being a concept, and concept is defined as the aspect of the designs of the objects, events and situations around a person based on personal observations and experiences, which is converted into language with an abstraction that takes its place in the mind. In agreement with the purpose of the study, the Scanning Model was defined as the method of the present study. Although the universe of the study consisted of all literary works, it was not possible to conduct a study on such an immense source in terms of time and economy; and for this reason, it was determined that the books of Ahmet Hamdi Tanpınar `Huzur` `Saatleri Ayarlama Enstitüsü` and `Beş Şehir` were identified as the sampling of the study; and the Typical Sampling Method, which is one of the purposeful sampling methods, was employed. The data of the study were collected by using the Documentation Technique, and the books `Huzur` published in 2014, `Saatleri Ayarlama Enstitüsü` published in 2014, and `Beş Şehir` published in 2016 by Dergah Publications were used when the data of the study were collected. The data obtained in this respect were presented in two separate tables for each book. The first of these tables showed with which words or phrases the conceptualized structures were made into concepts. The second table is the one in which the conceptualized structures were examined by giving example sentences from the book for better understandability and clarification. For the purpose of examining the data that were obtained from all three books with comparative percentage rates, a third table was prepared and a comparative viewpoint was used in examining the works. As a result of our study, it was determined that Tanpınar used conceptualized words or phrases at a rate of 2.5-3% in all these three books. This rate is worth considering because it shows the importance of conceptualization. Based on this rate, it is understood that humans must have high-level language skills to create a personal and free world of concepts, and to acquire high-level language skills (listening, speaking, reading and writing). A mind that has a good conceptualization can enter the inner worlds of objects, events and phenomena, see the backgrounds of them, and develop personal and authentic interpretations by developing art and simultaneous thinking skills without being dependent on time and space. The emancipation of the mind and the development of creativity depend on the development of the conceptualization ability.Keywords: Language, concept, conceptualization