El-Bâbûsü`l-Vasît fî tercümetü`l-kâmûsu`l-muhît`in (113/a-140/b ve 277/b-312/b) transkripsiyonu

Abstract

Sözlük çalışmaları; bir dilin söz varlığını, kültürünü ve sosyal yaşamını göstermesi bakımından Türk dilinde önemli bir yere sahiptir. Tarihi süreç içerisin-de devletler, siyasî ve ticarî faaliyetler sonucunda farklı din, dil ve ırklarla etkile-şimde bulunmuşlardır. Bu etkileşimler beraberinde yeni bir dil öğremini zorunlu hale getirmiştir. Türkler; göçebe yaşamaları, siyasî baskılar nedeniyle bulundukları bölgeleri terk etmeleri, yapmış oldukları savaşlardan dolayı yeni yerlerde hâkimi-yet kurmaları ve bazı dinlerden etkilenmeleri sonucunda çeviri eserler yazma ihti-yacı duymuşlardır. Türkler İslamiyet'i kabul ettikten sonra Arap ve Farslar ile etki-leşimde bulunmuş ve Arap ve Fars dilinde yazılan eser ve sözlüklerin Türkçeye çevirileri bir ihtiyaç haline gelmiştir. Türkçeye çevirisi yapılan ve döneminin en hacimli sözlüğü olan el-Bâbûs, bu dönemde yazılmış olan bir eserdir. Çalışmamız-da el-Bâbûs'un 113/a-144/b ve 277/b-312/b bölümlerinin Eski Anadolu Türkçesi döneminin ses ve şekil özellikleri göz önünde bulundurularak traskripsiyonu yapıl-mıştır. Atıf Efendi Kütüphanesi, nr. 2692 (müellif hattı) nüshada anlam verilmemiş madde başları ve açıklama kısımlarında eksik olan yerler, diğer nüshalardan (Milli Kütüphane, nr. 06 M.K Sam. Yz. 1068, Hamidiye Kütüphanesi (Sül.), nr. 1362, Ha-midiye Kütüphanesi (Sül.), nr. 1363, Hacı Beşir Ağa Kütüphanesi (Sül.), nr. 626,Esad Efendi Kütüphanesi (Sül.), nr. 3196, Yazma Bağışlar Kütüphanesi (Sül.), nr. 154.) bakılarak dipnot şeklinde gösterilmiş. Eserin, Eski Anadolu Türkçesi dö-neminin dil özellikleri tespit edilerek örneklerle çalışmamızda yer verilmiştir. Anahtar Kelimeler: el-Bâbûs, Sözlükçülük, Eski Anadolu Türkçesi, Mer-kezzade Ahmet Efendi, Transkripsiyon.

Lexicography; show the vocabulary, culture and social life of a language. The community of political and commercial activities interacted with states, differ-ent religions, languages and races. These interactions made it necessary to learn a new language. Turks; they felt the need to write translation works as a result of their nomadic life, their abandonment of their regions due to political pressure, their dominance in new places due to the wars they had fought and the influence of some religions. After the Turks accepted Islam, they interacted with the Arabs and Persians, and translated the works and dictionaries written in Arabic and Persian into Turkish. The Turkish language, which was under the influence of Arabic and Persian, placed the words taken from these languages after the 11th century and formed a synthesis by bringing Turkish additions to some words within the frame-work of the Turkish language grammar. el-Bâbûs, the Arabic-Turkish dictionary written by Merkezzâde Ahmed Efendi in the Old Anatolian Turkish period, is the most voluminous dictionary of the period around these influences. el-Bâbûs, which is the most voluminous dictionary of its period, was translated into Turkish and is a work written in this period. In our study, 113 / a-144 / b and 277 / b-312 / b sections of el-Bâbûs were transcribed by considering the sound and shape characteristics of the Old Anatolian Turkish period. Atıf Efendi Library, nr. 2692 (author line) is not meaning in the copy of the head of the article and the missing parts of the descrip-tion Milli Kütüphane, nr. 06 M.K Sam. Yz. 1068, Hamidiye Kütüphanesi (Sül.), nr. 1362, Hamidiye Kütüphanesi (Sül.), nr. 1363, Hacı Beşir Ağa Kütüphanesi (Sül.), nr. 626,Esad Efendi Kütüphanesi (Sül.), nr. 3196, Yazma Bağışlar Kütüphanesi (Sül.), nr. 154.) looking at the other copies are given in the form of footnotes. The language characteristics of the Old Anatolian Turkish period were determined and included in our study.Key words: el-Bâbûs, Lexicography, Old Anatolian Turkish, Merkezzade Ahmet Efendi, Transcription.