Farklı konsantrasyonlardaki bitki büyüme düzenleyicilerinin Amsonia orientalis Decne. (Apocynaceae)`in doku kültürü ile çoğaltılmasına olan etkilerinin araştırılması

Abstract

Ülkemizde yaklaşık 9000 adet bitki taksonu bulunmaktadır. Bu taksonların yaklaşık 3000 tanesi endemiktir. Ülkemizde bulunan taksonlardan 4600 tanesi bir tehlike sınıfında bulunmaktadır. Başka bir deyişle ülkemiz florasını oluşturan türlerin neredeyse yarısı koruma önlemi gerektirmektedir.Bu çalışmada Avrupa ve Türkiye ölçeğinde tükenmekte tehlikesinde olan ve CR (Çok Tehlikede) kategorisinde yer alan, aynı zamanda Avrupa Konseyi Bern Sözleşmesine göre ?Florada Kesinlikle Korunması Gereken Türler? listesinde bildilmiş olan Apocynaceae (Zakkumgiller) familyasına mensup Amsonia orientalis Decne. (syn. Rhazya orientalis) bitkisinin in vitro çoğaltımında farklı konsantrasyonlarda kullanılan bitki büyüme düzenleyicilerinin etkileri araştırıldı. Olgun bitkilerden alınan nodal eksplantlar yüzey sterilizasyonundan sonra 2,4-D + BAP, IAA + BAP ve IAA + Kinetin ile desteklenmiş besi ortamlarında kültüre alındı. Koltukaltı tomurcuklarından rejenere olan sürgünlerin boy uzunlukları ölçüldü. En uzun ortalama sürgün boyu 0,5 mg/l IAA + 1,5 mg/l BAP ortamında 4,38 cm olarak ölçüldü. Sürgünler en iyi büyüme gösterdikleri ortamlarda alt kültürlere alındı. Bu aşamada farklı BAP konsantrasyonlarının etkisi de denendi. Alt kültürlerde en uzun ortalama sürgün boyu 0,5 mg/l BAP ortamında 3,24 cm olarak ölçüldü. Eksplantlardan oluşan kalluslar eksplanttan ayrılarak tartıldı. IAA veya IBA ile desteklenmiş besi ortamlarında yapılan köklendirme denemelerinde ise ortalama en uzun kök 0,5 IAA MS ortamında 2,80 cm, 0,5 IBA ortamında ise 2,28 cm olarak belirlendi. Ayrıca ½MS ortamında en yüksek ortalama kök uzunluğu 2,64 cm olarak ölçüldü. Bu çalışma ile ilk defa olgun A. orientalis bitkisinden alınan nodal eksplantlar kullanılarak bu bitki için etkin ve hızlı bir rejenerasyon protokolü geliştirildi.Literatürde A. orientalis üzerinde in vitro çoğaltımında farklı konsantrasyonlarda kullanılan bitki büyüme düzenleyicilerinin etkilerinin incelenmesi ve ayrıca bitkinin yüksek miktarda çoğaltılması amaçlarını taşıyan bir çalışma daha önce yapılmadığından, mevcut çalışma öncü niteliğindedir.

There are about 9000 pieces of plant taxa in our country. About 3000 of them are endemics and about 4600 of them are in one of risk classes. In other words, almost half of the species that make up the flora of our country require a measure of conservation.In present study, the effects of plant growth regulators used at different concentrations on in vitro propagation of the plant Amsonia orientalis Decne. (syn. Rhazya orientalis) which is the member of Apocynaceae (dogbane) family and shown in the category of ?critically endangered? (CR) and, as per the Bern Convention, placed by the European Council in the list of the plant species that must be conserved on European scale was investigated. Nodal explants which are taken from mature plant were cultured in MS media which are supplemented by 2,4-D + BAP, IAA + BAP and IAA + Kinetin after surface sterilisation. Lenghts of shoots which are proliferated from axillary buds were measured. The longest mean shoot lenght of 4,38 cm was measured from the medium which is supplemented with 0,5 mg/l IAA + 1,5 mg/l BAP. Shoots were subcultured in media which promoted shoot lenghts most. At this stage the effects of different BAP concentrations were also examined. The longest mean shoot lenght of 3,24 cm was measured from the subculture medium which is supplemented with 0,5 mg/l BAP. Calli which are derived from mature nodal explants were scaled. In rooting experiments which are conducted in MS media supplemented with IAA or IBA, the longest mean root lenghts of 2,80 cm and 2,28 cm in media which are supplemented with 0,5 mg/l IAA and 0,5 mg/l IBA were determined respectively. Moreover, the longest mean root lenght of 2,64 cm was measured from the ½MS basal medium. Through this study an effective and rapid regeneration protocol for A. orientalis was developed for the first time by using nodal explants taken from mature plants.Because of the absence of any study which is intended to investigate the effects of plant growth regulators used at different concentrations on in vitro propagation and mass propagation of the plant A. orientalis in literature, the present study has a pioneer feature.