Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği polikliniklerine başvuran yetişkinlerin aile hekimliği uygulaması hakkında bilgi düzeyleri

Abstract

Giriş ve Amaç: Aile hekimliği kendine özgü eğitim içeriği, araştırması, kanıt temeli ve klinik uygulaması olan akademik, bilimsel bir disiplin ve birinci basamak yönelimli klinik bir uzmanlıktır. Aile hekimliği saha uygulaması ülkemizde ilk olarak 2005 yılında Düzce ilinde başlamıştır ve 2010 yılında Türkiye'nin tüm illeri aile hekimliği saha uygulamasına geçmiştir. Böylece ülkemizde bireysel koruyucu sağlık hizmeti ile birinci basamaktaki teşhis, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinin aile sağlığı merkezlerinde aile hekimleri aracılığıyla verilmesi sağlanmıştır. Bu çalışmanın amacı Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Poliklinikleri'ne başvuran yetişkinlerin aile hekimliği uygulaması hakkındaki bilgi düzeylerini değerlendirmektir.Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipte kesitsel bir çalışma olarak planlanan araştırmamız 5 Mart 2019-5 Mayıs 2019 tarihleri arasında AÜTF Aile Hekimliği Poliklinikleri'ne başvuran 313 gönüllü ile yürütülmüştür. Araştırma kapsamında hastalara, sosyo-demografik özelliklerini, aile hekimliği ile temaslarını, aile hekiminin görev ve yetkilerini, aile hekimine gitme ve gitmeme nedenlerini, aile hekiminden memnuniyetlerini sorgulayan 63 soruluk bir anket uygulanmıştır. Verilerin analizi `SPSS for Windows 11.5` programı kullanılarak yapılmıştır. Tanımlayıcı istatistikler dağılımı normal olan değişkenler için ortalama ± standart sapma, dağılımı normal olmayan değişkenler için medyan (minimum – maksimum), nominal değişkenler ise kişi sayısı ve yüzde (%) olarak gösterilmiştir. Anket sorularının karşılaştırılmasında `Pearson Ki –kare `/ `Fisher's exact` test kullanılmıştır. Ölçümle elde edilen verilerin karşılaştırılmasında ise `T test` / `Mann-Whitney U` testi kullanılmıştır. p < 0.05 için sonuçlar istatiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.Bulgular: Çalışmamıza katılanların yaş ortalaması 35,8±12,2 olarak bulunmuştur. Katılımcıların %59,7'si kadınken %40,3'ü erkek, %23,3'ü sağlık çalışanıdır. Eğitim düzeylerinin ise %30,3'ü lise ve altı %69,7'si üniversite ve üstü olduğu görülmüştür. Katılımcıların %75,4'ü aile hekimini tanıdığını, %25,9'u aile hekimlerinin iletişim bilgilerini bulundurduğunu söylerken %32,9' u son 1 yılda aile hekimine hiç başvurmadığını belirtmektedir. Çalışmamıza katılanların %23,6'sı esnek mesai uygulamasından haberdardır. Katılımcıların %22'si ASM'deki şiddet olaylarından sonra aile hekimliğinden kaydının silineceğini düşünürken, %68,4'ünün ise bu konuda bir fikri bulunmamaktadır. Katılımcılara aile hekiminin görev, sorumluluk ve yetkileri ile alakalı olarak sorulan 49 soruya verilen ortalama doğru cevap yüzdesi %44,9 olarak bulunmuştur. Ankete katılan 313 kişi arasında %22,4'ünün bağlı olduğu aile hekimine hiç gitmediği saptanmıştır. Aile hekimine gitmeme nedenleri sorgulandığında %47,1'i çalışma saatlerine uygun olmadığı için, %21,4'ü laboratuvar olanaklarının yetersiz olduğu için gitmediği görülmüştür. Gidenlerin gitme sebeplerine bakıldığında ilk sırada (%76,5) konum itibariyle yakın olduğu için tercih ettikleri saptanmıştır. Bunu küçük sağlık sorunlarına çözüm bulabilme (%71,2), reçete yazdırma (%55,1), pansuman/enjeksiyon yaptırma (%47,3) izlemektedir. Aile hekimine giden katılımcılara aile hekimliği uygulaması ile ilgili memnuniyet düzeyleri sorulmuştur. 1 ve 5 arası puan verilmesi istenmiştir. Medyan puan 4 olarak saptanmıştır. Aile hekimine başvuru sayısı ile memnuniyet düzeyi ve aile hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları ile alakalı sorulara verilen doğru yanıt yüzdeleri arasında istatiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmuştur.Sonuç: Çalışmamızın sonuçları genel olarak katılımcıların aile hekimliği uygulamasının işleyişi ve aile hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları hakkında yeterli bilgi sahibi olmadığını bize göstermektedir. Ülkemizde birinci basamak sağlık hizmetlerinin temel yapıtaşı olan aile hekimliğinin etkin ve doğru kullanımının sağlanması için hizmet alan halkın uygulamanın işleyişi ve özellikleri hakkında bilgi sahibi olması gereklidir. Halkımızın aile hekimliği uygulamasını daha etkin ve faydalı kullanması, büyük çoğunluğu ASM'lerde çözülebilecek olmasına rağmen aile hekimine başvurmaksızın yapılan ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşu başvurularını azaltacaktır. Bu da hem ikinci ve üçüncü basamak sağlık kuruluşlarının yoğunluğunu azaltabilir hem de sağlık giderlerini belirli oranda düşürebilir. Katılımcılar aile hekiminin verdiği koruyucu sağlık hizmetleri konusunda yeterli bilgiye sahip değildir. Nitekim hastalıkların erken teşhis ve tedavisi, geç komplikasyonların ortaya çıktığı dönemin tedavisine göre çok daha maliyet etkindir. Bu bağlamda halkımızın aile hekimliği uygulamasının işleyişi ve aile hekiminin görev, yetki ve sorumlulukları konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. Bu bilgilendirilme ASM'lerde aile sağlığı elemanları ve aile hekimleri tarafından bağlı bulunan nüfusa yüz yüze bilgi verilerek yapılabilir. Aynı zamanda genel nüfusa kamu spotları, sosyal medya üzerinden tanıtıcı reklamlar, okullarda öğrencilere yapılan eğitici etkinlikler, tanıtıcı ve öğretici broşürler aracılığı ile yapılabilir.Anahtar Kelimeler: Aile hekimliği, bilgi düzeyi, memnuniyet, aile hekiminin görev ve yetkileri

Introduction and Aim: General practice/family medicine is an academic and scientific discipline, with its own educational content, research, evidence base and clinical activity, and a clinical specialty orientated to primary care. Family medicine practice in our country started at Düzce province at 2005 and in 2010 all of the provinces of Turkey completed the changeover to family medicine practice. In this way family physicians provide individual preventive health care services and diagnostic, treatment and rehabilitation services at primary health care. The aim of the study is to determine the knowledge of adult patients who applied outpatient clinics of Family Medicine at Ankara University School of Medicine on implementation of family medicine and family medicine practice in Turkey.Material and Method: This is a descriptive, cross-sectional study included 313 adult patients who applied family medicine out patient clinics of Ankara University School of Medicine between 5 March 2019 – 5 May 2019. As part of our study we gave a questionnaire to our participants. Questionnaires consisted of 63 questions, developed by researchers, were conducted to assess socio-demographic characteristics of the patients, connection of family medicine system, participants knowledge about authorisation, duties and responsibilities of family physicians, reasons of apply or not apply to family pyhsicians, participant's satisfaction from family physicians. Statistical analysis was performed with the `SPSS for Windows 11.5` . Descriptive statistics for variables who have normal distrubition showed with mean value ± standart deviation, variables who don't have normal distrubition showed with median value (minimum value-maximum value) and the nominal variables showed with number of person and percentage. At the comparison of the questions we used `Fisher's exact test` and `Pearson's chi square test`. At the comparison of the measurement outcomes we used `T- Test` and `Mann- Whitney U Test`. p<0,05 was considered statistically significant.Results: 313 participants, mean age 35,8±12,2 , %50,3 female and %49,7 male were included in study. %23,3 of participants was health professionals. The educational level of participants was; %30,3 high school or lower , %69,7 university or higher. %75,4 of participants were knew their family physicians , %25,9 knews their family physicians communication number, %32,9 didn't applied to family physician in last year. Only %23,6 of the participants knew about flexible working hours. %22 of the participants thougt that after an act of violence their registration at family health center (FHC) will be deleted and %68,4 didn't have an opinion about this. Median true answer percentages to the questions about the authorizations, duties and responsibilities of family physicians were %44,9. %22,4 of participants never consulted their family physicians. When we asked participants about the reasons of not consulting to a family physician first answer was inappropriate working hours (%47,1) and second was insufficient laboratory tests (%21,4). Reasons to consult were: FHCs being geographically close to their homes (76,5), solve minimal health problems (%71,2) and medical dressing and injection (%47,3). We asked about satisfaction level from their family physicians to participants who apply to their family physicians and told them give 1-5 points to their satisfaction. Median value was 4. Number of consultation and participants right answers on authorizations, duties and responsibilities of family physicians provided statistically significant difference on satisfaction from family physicians.Conclusion: Our study results show us that knowledge about family medicine system and family medicine practice in Turkey was generally insufficient. Accurate and effective use of family medicine system requires that people who will use family medicine system should have knowledge about system and authorizations, duties and responsibilities of family physicians. If people use family medicine system more accurately and effectively, it will prevent unnecessary consultations to secondary and tertiary health care centers and lower the costs of health care and patient intensity of secondary and tertiary health care centers. It could be only possible when people have enough knowledge about family medicine system and authorizations, duties and responsibilities of family physicians. People can be informed face to face at FHCs by their family physicians. Also government could give public service advertisements through TV or social media. Students can be educated about this subject by educational activities and people could be informed by distributing introductive and informative brochures.Keywords: Family medicine, knowledge level, satisfaction, duties and authorizations of family physicians.