İstanbul ili için 2000 yıllık afet veri tabanı hazırlanması çalışması

Abstract

Geçmiş tarihli kayıp verileri; geçmişten derslerin çıkarılması, afetlerin nedenlerinin araştırılması ve gelecek kayıpların önlenmesi için kullanılmaktadır. Türkiye'de, özellikle 8000 yıldan fazla bir tarihi geçmişi olan İstanbul'da, geçmiş tarihli afet verisine talep artmaktadır. Fakat kapsamlı tarihsel dönemi kapsayan ve sistematik olarak yayınlanan veritabanları bulunmamaktadır. Bu çalışma, İstanbul ilinde 2000 yıl (0-2015) ve 3 dönem (Bizans, Osmanlı, Cumhuriyet) boyunca yaşanan, doğa ve teknoloji kaynaklı afetleri kapsayan, internet üzerinden erişilebilir bir afet veritabanının ve tehlike profili analiz modelinin geliştirilmesini amaçlamaktadır. Bu amaçla, küresel ve ulusal afet veritabanları incelenerek, olması gereken standartlar ile ölçütler belirlenmiş ve çok sayıda kaynaktan araştırılmıştır. Geliştirilen veritabanında; yönetim sistemi olarak, MySQL ve phpMyAdmin kullanılmıştır. Veri tabanı kullanılarak İstanbul'da meydana gelen afetler; dönem, ilçe, tür, kategori ve alt kategorilerine göre analiz edilmiştir. Veritabanına ait deprem kataloğundaki büyüklüklerin, tek bir büyüklük (Mw) değeri ile ifade edilebilmesi için, şiddet-büyüklük dönüşüm bağıntıları kullanılmıştır. Çalışma kapsamında, iki farklı Tehlike Profili Analiz Modeli geliştirilmiştir. Birinci modelde; afetlerin oluşum sıklığı, can kaybı, etki alanı, ikincil etki, yapısal hasar ve süre kriterlerine göre, Analitik Hiyerarşi Süreci (AHP) yöntemi ile afet kategorilerinin önem derecesi belirlenmiştir. İkinci modelde ise, aynı kriterlere numerik değerler belirlenerek, tüm tehlikeler bu değerlere göre puanlanmıştır. Sonuç olarak; her iki modelle elde edilen sonuçlara göre, İstanbul'u etkileyen en önemli tehlikenin deprem ve sel olduğunu bunları kuraklık, çevre kirliliği, aşırı kış koşulları ve fırtınaların izlediğini ortaya koymuştur. Çalışma, ayrıca nüfus baz alınarak hesaplanan ilçe ağırlık puanlarına göre, Bağcılar, Küçükçekmece, Esenyurt vb. nüfusu yüksek olan ilçelerin bu tehlikelerden etkilenme oranının daha fazla olduğunu göstermiştir.

Past disaster loss data is used for learning from disasters, identifying the causes and preventing the future losses. The data requirements for researchers are increasing in Turkey, especially in Istanbul, which has 8000 years of history. But disaster databases do not cover the historical period or not systematically collected. The study aims to develop; web based database on natural and technological disasters of Istanbul for 2000 (0-2015) of years and 3 periods (Byzantium, Ottoman and Republic) and hazard profile identification model. For this purpose, Istanbul Disaster Database is established. MySQL and phpMyAdmin are used as the management system. Disasters are analyzed according to period, year, district, disaster type, category and subcategory bu using the database. In order to express historical earthquake magnitudes of database with unique value (Mw), intensity-magnitude formulas are used. Two different Hazard Profile Analysis Models are developed. At first model, pair wise comparisons of disaster categories on the criterias (frequency, life loss, impact area, triggering affect, structural loss and duration) are processed by Analytic Hierarchy Process method and priorities are derived for each category. At the second model, all hazards are ranked by numerical ranking system defined for the same criterias. Results obtained by both models are consistent. As a result, both of the models has figured out that, city is due to rsepectively earthquakes, floods, drought, environmental pollution, extreme winter conditions and storms. According to the estimated weight values, districts which has high rate population like Bagcilar, Kucukcekmece, Esenyurt etc. are more affected by these hazards.