Kula, Demirci ve Gördes halılarında form ve anlam sorunu

Abstract

ÖZET Manisa ilçelerinden Kula, Gördes ve Demirci'de dokunan halılar yüzyıllardan beri Türk Halı Sanatının önemli bir bölümünü oluşturmuşlardır. Gördes'te 16. yüzyıl, Kula 'da 17. yüzyıl sonlarına kadar uzanan halı geçmişi, Demirci'de 19. yüzyıl sonlarına kadar dayanmaktadır. Gördes ve Kula halıları hakkında, yerli ve yabancı pek çok kaynaktan ve müzelerden bilgi sahibi olabiliyoruz. Demir ci'de halıcılığın, diğer merkezlere göre daha geç ortaya çıkması ve kalitesinin çok iyi olmaması, kısa süren bir halıcılık geçmişinin olmasından dolayı, müze ve koleksiyonlara da girememiştir. Araştırmalarımız sonunda her üç merkezdeki halıları ayrı ayrı ele alarak gruplandırdık. Bu gruplandırmada halıların kenar bordürleri, mihraplı - mihrapsız oluşları ve zemin motiflerini dikkate aldık. Son bölümde ise bu merkezlerde görülen motifleri, bitki, hayvan ve diğer motifler, olarak gruplandırıp, incelemeye çalıştık. Ayrıca giriş bölümünde, kısa bir halı tarihçesinden başka, yüzyılımızın başında, bilhassa Batı Anadolu halıcılığımızı etkileyen `Şark Halı Kumpanyası` hakkında kısa bir bilgi vermeyi uygun bulduk. Gördes halıları, 16. yüzyıldan itibaren varlığını günü müze kadar sürdürmüştür. Daha çok, tek veya çift mihraplı seccade boyutlarında üretilmiştir. Son yıllarda büyük taban halıları daha çok alıcı bulduğundan, daha kaba ve kalitesiz halılar da dokunmaktadır. Kula 'da halıcılık 17. yy. sonlarından itibaren görülür ve genellikle seccade boyutundadır. Son yıllarda geleneksel halılar ilgi görmese de Kula, önemli bir halı merkezidir. Uzun geçmişi olmayan halı merkezi Demircimde son yıllar da, Anadolu'nun diğer halı merkezlerinde dokunan örnekler dokutulmaktadır. Halıcıların çoğu, fabrikasyon üretime yönelmişlerdir. Her üç ilçe de Batı Anadolu ` nun önemli birer halı merkezidir. Kullanılan motifler birbirinin aynısı olmasa da soyut çiçek ve yapraklar çok sevilmiştir. Günümüzde sembolik anlamları çoğu zaman bilinmeden dokunan motiflerin çoğu bozulmuş veya kaybolmuştur. 211

ABSTRACT The carpets that are weaved in the districts of Manisa, named Kula, Gördes and Demirci, have been reached until at the end of 16th century in Gördes, at the end of 17th century in Kula and at the end of 19th century in Demirci. We can inquire about the carpets of Gördes and Kula by maany indigenous and foreign source and museums. The carpets of Demirci could not be part of any museums or collections due to be known later according to the other carpet centres, their qualities are not to be good and has got short-lived carpet bygone. We put tkhe carpets of the each three concerning centres in groups at the end of our investigations. We took in to consideration carpets of edge patterns, be with nice or not and ground patterns. In the last division, we grouped patterns that appeared in thesse centers; plant, animal and other pattern and we tried to investigate them in this way. In addition, we think that to inform about carpet history and `The Oriental Carpet Manif actures` that influences our carpet manufacturing of this century. The carpets of Gördes have lived until nowadays since 16th century. Mostly, they have been weaved as prayer rugs with odd ©r even niches. In recent years, more unqualifed and rough carpets are weaved with the result that the big base carpets are more requested by customers. The carpet manufacturing tobe seen at the end of 17th century in Kula and usually their sizes are like prayer rug. Kula is an important centre of carpet although the traditional carpets are not taken interest in recent years. In Demirci that hasn't got long history as carpet centre, recently are weaved patterns that same patterns of in the other carpet centre of Anatolia. Many carpetmaker are doing f abrica-production. In any case each three districts are important carpet centres of west Anatolia. The patterns of abstract flowers and leaves have been loved even used patterns are not same. In these days, the patterns that symbolic means unknowingly weaved, mostly have been damaged or lost.