Doğu Karadeniz Bölgesi su ürünleri kooperatiflerinin yapısı ve bölgeye olan sosyo-ekonomik etkileri üzerinde bir araştırma

Abstract

ÖZET İnanıyoruz ki Türkiye, doğa ve insan kaynaklan ile gelişme potansiyeline sahip ülkelerden biridir, özellikle Karadeniz Bölgesi, bu tanımlamanın tipik özelliklerini taşıyan bölgelerimizdendir. Buna karşın, alt yapı eksiklikleri ve bölge coğrafyasından kaynaklanan sorunların giderilemeyişi ekonomik gelişmeyi engellemiştir. Dolayısıyla bölge, batıdaki bölgelerimizden geri kalmıştır. Bölgede, tarım alanları az, nüfus yoğundur. Devlet yatırımları minimum düzeyde kaldığından endüstriyel istihdam yetersiz, işsizlik oranı çok yüksektir. Gelir tarıma ve gurbetçiliğe dayanmaktadır. Su ürünleri tarım sektöründe, ikinci sırada yer almaktadır. Bu sektörde 100 bin civarında insan istihdam edilmekte ve bir milyona yakın kişi geçimini sağlamaktadır. Bölgede, diğer sektörler gibi su ürünleri sektörü de devlet yatırımlarından yoksundur. Yapılan yatırımlar özel sektöre ait olup yetersiz kalmaktadır. Su ürünlerinden elde edilen gelirin büyük bir kısmı aracıların eline geçmektedir. Bu zincirin kırılabilmesi için su ürünleri kooperatifleri kurulmuştur. Bölgede kurulan su ürünleri kooperatifleri; küçük üreticilerin geçim ekonomisinden çıkarılıp piyasa ekonomisine açılmalarını, bu sektörde devletin öngördüğü üretim ve yatırım programlarının desteklenmesini, su ürünlerinden elde edilen tasarrufların yine bu sektörde değerlendirilmesini sağlamakta ve istihdamı artırarak bu sektörde çalışmaların gelir seviyelerini yükseltmektedir. Ayrıca aracıların aşırı kazançlarını üreticilere aktarmakta ve karşılaşılan güçlükler karşısında birlikte hareket etme alışkanlığını kazandırmaktadır. Bölgedeki su ürünleri kooperatifleri, bu faydalarına karşın, yeterli bir gelişme gösterememişlerdir. Bu gelişmeyi engelleyen kronikleşmiş sorunlar (kredi ve finansman, eğitim, üst örgütlenme, mevzuat ve denetim) acilen çözüm beklemektedir. Mevcut sorunlar çözümlendiği takdirde kooperatiflerden beklenen sosyo-ekonomik yararlar daha büyük ölçüde sağlanabilecektir. Bunun için de; devletin yardımı şarttır. Devletin kooperatifçilik alanındaki politikası, kooperatifçiliği engelleyici nitelikte değil, gerçek anlamda geliştirici nitelikte olmalıdır. 121

SUMMARY Turkey is, we believe, one of the country that has natural sources and employment and developing potential. The Black Sea Region, where the northern part of the country, has; however; typical characteristics of this description, economical development in the region has prevented by deficiency of the infrastructure and some problems that rising from the nature of the region. Thus, the region can not developed as far as the regions in the western part of the country. - In the region, agricultural areas is small, while the population is intensive. Government investments are minimum, then industrial employment is insufficient and the number of the unemployment is high. Sources of the income are agriculture and working in a foreign lands seasonally. Water produce takes place in the second in the agriculture. About a hundred thousands people works in the sector, and then about a million people have living expenses. There is also no government investments in the water produce. The investments are private and thus insufficient. The most of the incomes is hold by the mediators. Water produce cooperatives are founded in order to prevent this situation. The purposes of these cooperative are passing to the market economy, supporting government investments programs, income which is obtained from this sector to put to use in the water produce and increasing incomes by increasing employment. Further, the extreme profits that obtained by the mediators is transferred to produces by these cooperatives and gets a habits to cooperate. There exist these utilities, however, these cooperatives do not have a good development, since it is prevented by some problems (i.e. credits and financial problems, education, organizations, the laws, inspection etc.) and these are needed solution as soon as possible. If this can be done, utilities that are expected can provided, Therefore, government support is necessary; the government policy about the cooperatives must be in sense of developing. 122