Gelişmekte olan ülkelerde çok amaçlı karar verme yöntemiyle portföy yatırım kararı üzerine bir uygulama

Abstract

Daha önceleri yurtiçinde yapılan potföy yatırımları, 1990'lı yıllardan itibaren uluslararası bir boyut kazanarak finansal piyasaların entegrasyonu olarak ortaya çıkmıştır. Bu süreçten sonra piyasalarda finansal küreselleşme yaşanmaya başlanmıştır. Yatırımcılar ise bu küreselleşme etkisinden faydalanarak gelişmekte olan çok çeşitli ülkelere yatırımlar yaparak hem portföy yatırımlarından kaynaklanan riskleri ortadan kaldırmış hem de beklenen getiri oranlarını yükseltmişlerdir. Fakat uluslararası portföy yatırım kararının verilmesinde en önemli etken portföy yatırımın hangi ülkeye yapılması gerektiğidir. Çünkü bu etken, yatırımcıların üstlenecekleri riskleri ve elde edecekleri getiriyi doğrudan etkilemektedir. Bu çalışma ile, yabancı yatırımcılarının portföy yatırım kararı vermelerinde etkili olan `doğru ülkenin seçimi` konusunda çok amaçlı karar verme teknikleri kullanılarak yatırımcılara yol gösterilmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda yatırımcılar olarak G-7 (ABD, Japonya, Almanya, İngiltere, Fransa, İtalya, Kanada) ülkeleri, yatırımın yapılacağı ülkeler olarak ise Balkanlar'daki seçilmiş gelişmekte olan ülkeler (Hırvatistan, Slovakya, Romanya, Yunanistan, Bulgaristan, Türkiye) analiz kapsamında ele alınmıştır. Analiz sırasında kullanılacak olan kriterler, ekonomik ve yerel olarak belirlenmiş olan iki ana faktör ve bunların alt faktörlerinden oluşmaktadır. Çok amaçlı karar verme tekniklerinden ise, AHP (Analitik Hiyerarşi Prosesi) ve MOORA (Oran Analizine Dayalı Çok Amaçlı Optimizasyon) kullanılmıştır. AHP yöntemi kriterlerin ağırlıklarının belirlenmesinde, MOORA ise yatırım yapılacak Balkan ülkesinin belirlenmesinde kullanılmıştır.

Previously, portfolio investments which have been made in domestic, have emerged as an integration of financial markets by gaining an international dimension since the 1990s. After this process, financial globalization started to take place in the markets. Investors, on the other hand, made investments in a variety of developing countries, taking advantage of this globalization effect. Thus, they have lifted both the risks arising from portfolio investments and raised the expected return rates. However, the most important factor in making an international portfolio investment decision is the country in which the portfolio investment should be made. Because this factor directly influences the risks that investors will assume and the benefits they will achieve. With this study, it is aimed to guide the investors by using multi-purpose decision making techniques in the `selection of the right country` which is effective in foreign investors' decisions on portfolio investment decisions. To this end, G-7 (US, Japan, Germany, UK, France, Italy, Canada) countries were identified as investors. As countries to be invested, selected countries in the Balkans (Croatia, Slovakia, Romania, Greece, Bulgaria, Turkey) were included in the analysis. Criteria to be used during the analysis; economic and locally defined two main factors and their sub-factors. For multi-purpose decision making techniques, AHP (Analytic Hierarchy Process) and MOORA (Multi-Purpose Optimization based on Rate Analysis) were used. The AHP method was used to determine the weight of the criteria and MOORA was used to determine the Balkan country to be invested.