Tasavvufi şiir şerhleri

Abstract

ÖZET Edebî geleneğimizde şiir üzerine düşünme ve onu açıklama teşebbüsleri zannedildiği gibi yakın geçmişe dayanmamaktadır. `Şerh` adını verdiğimiz bu şiir açıklamaları XV. yüzyıldan itibaren Arapça ve Farsça manzumelerin yanısıra Türkçe şiirlere de yazılmaktadır. Yazılan bu şerhler ve şerh edilen şiirler ağırlıklı olarak tasavvufî mâhiyettedir. Bu tez söz konusu şerhler üzerine yapılan bir incelemedir. İncelemede 23 şâirin 42 ayrı manzumesine 20 farklı şârih tarafından yazılmış, İstanbul kütüphanelerinde bulunan yaklaşık 600 varak tutarındaki 47 şerh metninden faydalanılmıştır. Şerh edilen manzumeler 13-19. yüzyıl, şerhler ise 15-19. yüzyıllara aittir. Çalışma giriş ve iki ana bölümden oluşmaktadır. Giriş'te terim olarak şerhin tarifi, bazı şerh metodları ve şerhin Türk Edebiyatı'ndaki seyri ve numuneleri hakkında bilgi verilmiştir. İnceleme bölümlerimizin ilkinde, şerh edilen manzumenin özellikleri, metinlerinden ve açıklayıcılarının tespitlerinden yola çıkılarak değerlendirilmektedir. II. Bölüm'de ise `Tasavvufî Şiir Şerhleri`; kaynaklan, muhtevası ve metodu açısından incelenmektedir. Açıklama sırasında faydalanılan ilimler; âyetler, hadisler ve dînî-tasavvufî unsurlar; manzum ve mensur alıntılar; üç dile ait atasözleri, deyimler, vecizeler ve değişik üslûp özellikleri bu bölümde orijinal metinlere dayanarak tesbit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Şerh Şiir Tasavvuf El yazması İstanbul

SUMMARY In our literary history, analyzing and interpreting poetry is not as recent as it is thougt. The commentaries, known as `şarh`, have been made to Turkish poem as well as Persion and Arabic poems since 15tn century. These commentaries were mostly made to mystic poem. This thesis is an investigation on the commentaries, called `şarh`. In this study, 600 pages of 47 şarh texts written and 42 poems of 23 poets by 20 different critics were made use of. The poems belong to 13m and 14tn centuries and the commentaries to 15tn and 16tn centuries. The study consists of an introduction and two main sections. In the itroduction section after defining concept of `şarh`, information on some of the şarh methods and the development of şarh throughout examination section, the features of poem, wich were commented on, were evaluated under the light of the texts and the comments of the critics. In the second section, `The Şarh of Sûfî Poems` were examined from the point of source, contend and method. They made use of sciences, verses of Koroan, hadis, religious-mystical references, citations from poems and proses, proverbs, idioms and epigrams from three different languages, and different stylistic features were determined by depending on the original şarh texts. Key Words: Şarh Poem Sufi Hand Script Transcription