Türkiye`nin Irak poitikası ve Kuzey Irak (1989-2001)

Abstract

ÖZET Bu tez çalışmasında İran-Irak savaşının bitiminden 1 1 Eylül saldırılarına kadar olan dönemdeki Türkiye'nin Irak Politikası ve Kuzey Irak sorunu incelenmekte, iç ve dış etkenler çerçevesinde bu politikanın bir analizi yapılmaktadır. Tezin birinci bölümünde Irak devletinin, kuruluşu ve Körfez Krizine kadar olan dönemdeki Türkiye ile ilişkileri birinci kısımda incelenmekte, sonraki kısımlarda ise Türkiye'nin Körfez Savaşındaki politikası ayrıntılı olarak ele alınmaktadır. Birinci bölümde ayrıca Irak - Kuveyt anlaşmazlığından Körfez Krizine giden süreç, Irak'ın Kuveyt'i işgali, Türkiye'nin Körfez Krizi ve Savaş politikası, bu politikanın dönemlere bölünerek incelenmesi, BM kararlan ve son olarak da Türkiye'nin bu dönemdeki politikasının sonuçları değerlendirilen konulardır. Tezimizin ikinci bölümünde Körfez Savaşının yol açtığı mülteci göçü ile başlayan Kuzey Irak sorunu, bölgede oluşan otorite boşluğu, Huzur Operasyonu, bölgesel seçimler, Türkiye'nin IKDP ve KYB ile ilişkileri, Ankara süreci gibi konular ele alınmaktadır. Ayrıca bu bölümde Türkiye'nin Irak politikasını etkileyen bir unsur olan ABD'nin de Irak politikası ve Çekiç güç konuları da incelenmektedir. Sonuçta Türkiye'nin Körfez savaşı politikasının bireysel kararlar içerdiği için geleneksel dış politikasından tarz olarak biraz farklı olsa da, içerik olarak Batı ittifakına yönelik olması ve komşuları ile iyi ilişkileri korumayı amaçladığı için geleneksel dış politikasına paralel geliştiği değerlendirilmiştir. Körfez Savaşı sonrası Kuzey Irak politikası doğrultusunda Türkiye bölgedeki terörle mücadele kapsamında bölgeye sınır ötesi operasyonlar düzenlemiş, Kürt gruplarla işbirliğine gitmiş buna karşın ABD bu gruplarla kurduğu ilişkilerde bazen Türkiye'yi dışarıda bırakmaya çabalamışsa da başarılı olamamıştır. Sonuçta Türkiye'nin 1 1 Eylül saldırılan sonrasındaki dönem için Kuzey Irak'ta takip etmesi gereken politika geleceğe projeksiyon yapılarak değerlendirilmiştir.

ABSTRACT In this thesis Turkish policy of Iraq and Northern Iraq Question are examined and analyzed between the period of end of Iran-Iraq war and September 1 1 attacks by the frames internal and external factors. In first part of first chapter of the thesis Turkish-Iraqi relations is studied from the Foundation of State of Iraq and Gulf crisis. In other parts of the first chapter Turkish policy of Iraq is examined in detail under the titles of; the process from Iraqi-Kuwait conflict to Gulf Crisis, Kuwait's invasion by Iraq, Turkish policy of Gulf Crisis and War, Examination of this policy by the time periods, United Nations Resolutions and finally evaluation of consequences of Turkish policy of Gulf War. In the second chapter the subjects like; Question of Northern Iraq beginning with refugee crisis, emerging authority vacuum in the region, Operation Provide Comfort, regional elections, Turkey's relations with both Kurdish parties KDP and PUK and Ankara Process are studied. Besides, US Iraqi policy (including the subject of Poised Hammer) is examined therefore its an effective element for Turkish Iraqi policy. Finally even Turkish policy of Gulf war varied from its traditional foreign policy as a style, it grew up in the same tendency by directed to West and aiming to maintain good neighborhood relations. Due to the Northern Iraq policy in the post-Gulf War era, Turkey did some cross-border military operations for fighting with terrorism, had cooperation with regional Kurdish parties. Although US tried to establish bilateral relations with these groups excluding Turkey, she failed. Finally, the policy that Turkey should follow in the new era beginning with September 11 attacks, evaluated with a future projection.