Yabancı ülkeler tarafından Osmanlı coğrafyası`nda açılan okullar

Abstract

Misyon, misyoner, misyonerlik kavramları; yabancı ülkelerin Osmanlı topraklarındaokul açmakta kullandıkları en önemli kavramlardır.Misyon; ?görev ve yetki? bundan türetilmiş olan misyoner ise; ?görevli olan kişi?anlamına gelmektedir. Ancak Hristiyanlık dinine göre, misyoner: resmi kilise teşkilatı ya daherhangi bir Hristiyan cemaat tarafından, yetiştirilen ve özellikle Hristiyan olmayantoplumlarda bu görevi yürüten kişi anlamına gelmektedir.Hz. İsa'nın havarileriyle başlayan misyonerlik ise, gidilen yabancı ülkelerdemisyonerlerin, çalışmaları sonucu oluşturulan; kiliseler, hastaneler, yetimhaneler,dispanserler, yayınevleri ve tez konumuzu oluşturan okullardır. Misyonerlik, dünyaya belliaralıklarla yayılmıştır. En büyük ve en önemli yayılma 19.Yüzyıl'ın başı ile 20. Yüzyıl'ın ilkçeyreğine kadar olan dönemde görülmüştür. Bu dönemde misyonerlik, devrin getirdiğisömürgeciliğin bir parçasıdır da diyebiliriz. A.B.D, İngiltere, Almanya, Hollanda gibiülkelerin Protestan misyonerleri, döneme damgasını vurmuştur. Misyoner teşkilatları maddiolarak, kilise desteği, bağışlar ve özellikle Amerika, American Board Kültür teşkilatlarınınyardımıyla besleniyordu.Misyonerlik faaliyetlerinin 19. ve 20. Yüzyıl'da Osmanlı Devleti'nde oldukça fazlagörülmesinin nedeni yıkılmanın eşiğinde olması, jeopolitik ve jeostratejik öneminin olmasıdır.Hristiyanlığın Katolik mezhebinin birer tarikatı olan Fransiken ve Dominikenler Osmanlıtopraklarında Kanuni Dönemi'nden itibaren bir kilise etrafında okul açarakteşkilatlanmışlardır.19. ve 20. Yüzyıl'da Protestan mezhebinin koruyuculuğunu üstlenenAmerika ve İngiltere devletin dağılma ve yıkılma döneminde açmış oldukları okullarla bunusürdürmüştür.Misyoner okulları Osmanlı topraklarında gayrimüslim tebaa için de açılmış isyanateşvik edilmiştir. Ermeni, Rum, Bulgarlar üzerinde misyoner okullarının rolü gayrimüslimtebaayı devletten koparmak olmuştur.Osmanlı Devleti'ndeki yabancı okulların çoğalması ve faaliyetleri devlet yönetiminitedirgin etmiştir. Bu yüzden okul açma hakkı yasalara bağlanmaya çalışmıştır. Özellikle II.Abdülhamid döneminde gönderilen Maarif Nazırı Zühdü Paşa ve Şakir Paşa'nın raporlarıokulların sayısının ve faaliyetlerinin dehşetini gözler önüne sermiştir. Çoğu ruhsatsız açılanokullar; Gümrük Nizamnamesi (1865) ve Maarif-i Umumiye Nizamnamesi (1869) ile kontrolaltına alınmaya çalışılmıştır.Arşiv belgelerinden alınan bilgilere göre teftiş ve ruhsat konusunda bu gibi yasaldüzenlemelere rağmen bunun önüne geçilememiştir.Osmanlı Devleti'nde, çeşitli bölgelerde, özellikle 19. ve 20. Yüzyıl'da açılan;Avusturya ? Macaristan Okulları, İtalyan Okulları, Fransız Okulları, Rus Okulları, AlmanOkulları ve Amerikan Okulları varlıklarını I.Dünya Savaşı'nın başlamasına kadar sürdürmüş,binaların vatansever halk tarafından yıkılırken, sayıları en aza inen bazı okullar Milli EğitimBakanlığı'na bağlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Amerika, Hıristiyanlık, Maarif-i Umumiye Nizamnamesi,Misyonerlik, Osmanlı Devleti

Concepts of mission, missionary, being a missionary are the most important conceptsused by freign counties in opening schools in Ottoman territories.Mission means ?task and authority? and missionary, derived from this, means?authorized person?. However, according to Christianity, missionary means; a personspecially raised by the offical church organization or any Christian community with the aimof propagating Christian message and religion and who fulfills this task especially in non-Christian societies.Being a missionary, started with Jesus Christ?sapostles is the Churches, hospitals,orphan asylums, dispensaries, publishing hauses, created as a result of studies of missionariesin foreign countries, and schools, constitute our thesis subject. The greatest and mostimportant propagation was seen in the period from start of 19th century and until the firstquarter of 20th century. We can say that being a missionary in this period was a part ofimperialism according to the period. Protestant missionaries of countries such as America,England, Germany and the Netherlands have left their marks upon their time. Missionaryorganizations were financially supported by church aids, donations and especially aids ofAmerican Board Culture Organization.The reason why missionary activities were quite common in the 19th and 20th centuryin the Ottoman State was that; the Ottoman State was about to collapse and it was ofgeopolitical and geo-strategic importance.Franciscan and Dominicans, which are orders of Catholic sect of Christianity, wereorganized by opening schools around a church as of the Period of Suleiman the Magnificenton the Ottoman territories. America and England, which had assumed Protection of theProtestant Sect in 19th and 20th century, continued this with the schools they opened in thedissolution and collapse of the state.Missionary schools were also opened for non-Muslim citizens on the Ottomanterritories and provoked riot. The role of missionary schools on Armenian, Greek andBulgarians has been severing the non-Muslim citizens from the state.Increase of the number of foreign schools on the Ottoman State and the activities thereof had disturbed the state administration and therefore the right of opening school was tired tobe bound by laws. Especially the reports of Education Ministers Zühdü Pasha and ŞakirPasha, charged in the period of 2nd Abdülhamid, had displayed the terror of number andactivities of the schools. The schools, most of which were opened as unlicensed, were tired tobe controlled with Custom Regulations (1865) and General Education Regulations (1865).According to the information obtained from archive documents, this couldn?t havebeen prevented despite such legal arrangements as regards audit and license.Austrian ? Hungarian Schools, Italian Schools, French Schools,Russian Schools,German Schools and American Schools, opened in various regions in the Ottoman Stateespecially in 19th and 20th centuries, survived unt outbreak of the World War I and theschools, numbers of which had been minimized,were affiliated to the Ministry of NationalEducation while some of the buildings were destroyedby patriotic people.Key Words: Christianty, United States of America