Türk toplumunda mastoid proçes, artiküler eminens ve glenoid fossa pnömatizasyonlarının konik ışınlı blgisayarlı tomografi ile değerlendirilmesi

Abstract

Temporal kemik; küçük bir alanda önemli yapıları barındıran, karmaşık anatomiye sahip, radyolojik olarak görüntülenmesi zor olan bir bölgedir. Mandibular kemik ile birlikte temporomandibular eklemi (TME) oluşturması, temporal kemiği diş hekimleri için önemli kılar. Pnömatizasyon, kemik içindeki hava dolu boşlukları ifade eder. Baş-boyun bölgesindeki en pnömatik bölge temporal kemiğin mastoid proçesidir. Mastoid proçes pnömatizasyonuna (MPP) benzer şekilde, temporal kemiğin glenoid fossa ve artiküler eminensi gibi on farklı bölgesinde daha aksesuar hava hücreleri gelişebileceği bildirilmiştir. Geçmişten günümüze MPP'yi konu alan birçok çalışma yapılmıştır. Ancak pnömatize artiküler eminens (PAT) ve pnömatize glenoid fossa (PGF) hakkındaki çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Bu tez çalışmasında, Türk toplumunda MPP, PGF ve PAT'ın prevalans ve tanımlayıcı özelliklerinin araştırılarak, yaş ve cinsiyete göre konik ışınlı bilgisayarlı tomografi (KIBT) ile değerlendirilmesi, ayrıca MPP ile PAT ve PGF arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırmamızda, Gaziantep Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ağız Diş ve Çene Radyolojisi Anabilim Dalı'nda 2015-2018 yılları arasında Planmeca ProMax 3D Mid (Planmeca Oy, Helsinki, Finland) KIBT cihazı ile çeşitli nedenlerle çekilmiş 18-88 yaş arası 739 olgunun (403 erkek, 336 kadın) KIBT görüntüleri incelenmiş ve bulgular yaş ve cinsiyete göre istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Çalışmamızdan elde edilen verilere göre olguların %3'ünün apnömatik tip, %33.6'sının kısmi pnömatik tip, %63.4'ünün pnömatik tip mastoid proçese sahip olduğu saptanmıştır. Çalışmamızda %40.2 oranında PGF, %32.2 oranında PAT tespit edilmiştir. Mastoid hava hücrelerinin izlenmediği olguların neredeyse tamamında PAT ve PGF de izlenmemiştir. MPP ile PAT ve PGF arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur (p<0.05). TME'yi ilgilendiren cerrahi işlemler öncesi bu bölgede izlenebilecek olan pnömatik hücrelerin KIBT ile değerlendirilmesinin faydalıdır. MPP ile PAT ve PGF arasındaki anlamlı ilişkiye dayanarak PAT ve PGF'nin mastoid hava hücrelerinin uzantıları olabileceği sonucuna varılmıştır. Temporal kemiğin farklı bölgelerindeki pnömatizasyonların birbiriyle ilişkisinin araştırılmasının, bu oluşumların fonksiyonları ve patolojik durumlarla ilişkilerinin tanımlanmasına ışık tutacağı düşünülmektedir.Anahtar Kelimeler: Mastoid proceş pnömatizasyonu, pnömatize glenoid fossa, pnömatizeartiküler tüberkül, konik ışınlı bilgisayarlı tomografi.

Temporal bone, which contains important structures in a narrow space, has a complex anatomy, thus difficult to be imaged radiologically. Because the mandible and temporal bone form temporomandibular joint (TMJ), temporal bone is important for dentists. Pneumatization refers to the presence of air spaces within bones. The most pneumatic region in the head and neck region is the mastoid process of the temporal bone. Similar to mastoid process pneumatization (MPP), it has been reported that more accessory air cells may develop in ten different regions of the temporal bone, such as the glenoid fossa and articular eminence. To date many studies have been performed about MPP. However, the number of studies on pneumatized articular eminence (PAT) and pneumatized glenoid fossa (PGF) is quite limited. In this study, it is aimed to investigate the prevalence and descriptive characteristics of MPP, PGF and PAT in Turkish population and to evaluate the relationship between these pneumatizations using cone-beam computed tomography (CBCT). CBCT Images of 739 patients (403 males, 336 females, age range 18-88 years), obtained from Planmeca ProMax 3D Mid (Planmeca Oy, Helsinki, Finland) for various reasons between 2015-2018 in Gaziantep University Faculty of Dentistry Department of Oral and Maxillofacial Radiology were retrospectively examined and the findings were analyzed according to age and gender. According the obtained results, 3% of the cases had apneumatic type, 33.6% had partial pneumatic type and 63.4% had pneumatic type mastoid process. In our study, 40.2% PGF and 32.2% PAT were detected. PAT and PGF were not observed in almost all cases where mastoid air cells were not observed. A significant relationship was found between MPP and PAT and PGF (p<0.05). It is useful to evaluate the pneumatic cells using CBCT which can be observed in this region before surgical procedures involving TMJ. Based on the significant relationship between MPP with PAT and PGF, it was concluded that PAT and PGF may be extensions of mastoid air cells. Investigation of the relationship between pneumatizations in different regions of the temporal bone is considered to will shed light on the definition of their functions and their relationship with pathological conditions.