Kamu ve bağımsız muhasebe denetiminde kanıt toplama teknikleri

Abstract

Dünya'da en genel kabul gören denetim, genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri ve muhasebe standartlarına uygun olarak yapılan ve finansal tablo denetimini de içeren muhasebe denetimidir. Avrupa Birliği bünyesinde yaşanan uyum ve genişleme süreci yanında, küresel muhasebe ve denetim standartlarına yöneliş ve yakınsama eğilimi, uluslararası muhasebe ve denetim standartları ile bağımsız denetimi daha da ön plana çıkarmıştır. Ayrıca, muhasebe ve denetim standartlarının hem küresel hem de sektörel (kamu ve özel) bazda uyumlaştırılması açısından önemli bir gelişmedir.Türkiye'deki denetim sistemi ancak içinde olanlarca anlaşılabilen çok karmaşık ve kendi içinde tutarlılığı olmayan bir yapıdadır. Uluslararası alanda meydana gelen bu değişikliklere Türkiye'de kayıtsız kalmamıştır. Bu çerçevede Türkiye, Avrupa Birliği Müktesebatına Uyum ve Ulusal Program, Acil Eylem Planı ve Yeni yasal düzenlemeler ile muhasebe ve denetim sistemini içinde bulunulan karmaşıklıktan kurtarmak ve küresel gelişmenin dışında kalmamak için uluslararası alana paralel değişim ve gelişim içindedir. Türkiye'nin muhasebe denetimi alanında, hem düzenleyici kurumlarda hem de uygulayıcılarda tutum ve davranış değişiklikleri ile birlikte denetiminde standardizasyonu sağlaması zorunluluk arz etmektedir. Oysa Türkiye'de kamu denetiminde kullanılan kanıt toplama teknikleri ile bağımsız denetimde kullanılan kanıt toplama teknikleri arasında farklılıklar bulunmaktadır.Bu çalışmada, kamu ve bağımsız muhasebe denetimi alanındaki değişme ve gelişmeler uluslararası alan ve Türkiye yönüyle ele alınarak, denetim süreci içerisinde önemli bir yer tutan kanıt ve kanıt toplama teknikleri (denetim teknikleri) incelenmiştir. Bu amaçla, Türkiye'de enerji sektöründe faaliyet gösteren dört Kamu İktisadi Teşebbüsü'nün iç denetçileri ile onların dış denetimini yapan Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu denetçileri ile bağımsız denetçilerin (Sermaye Piyasası Kurulu izniyle faaliyet gösteren bağımsız denetim firması denetçileri), denetim alanındaki uluslararası ve ulusal gelişmeleri takip düzeylerini, tutumlarını, durumlarını tespit etmek ve muhasebe denetiminde kullandıkları kanıt toplama tekniklerinin neler olduğu, ne şekilde kullanıldığı kullanılmayan tekniklerin kullanılmama sebepleri üzerine karşılaştırmalı araştırma ve inceleme yapılmıştır. Araştırma yöntemi olarak anket kullanılmıştır. Veriler, yüz yüze kişisel görüşme ve elektronik posta yoluyla elde edilmiş, sonuçları tablolar halinde verilmiş ve çeşitli değişkenlerin birbirlerinden bağımsız olup olmadıkları Ki-Kare bağımsızlık testi ile test edilmiştir. Araştırma sonucunda, kamu iç ve dış denetçileri ile bağımsız denetçilerin denetim alanındaki uluslararası ve ulusal gelişmeleri takip düzeyleri ve tutumları ile kanıt toplama tekniklerinin seçiminde, kulanım şeklinde, kullanımda karşılaştıkları zorluklarda kısmi benzerlikler olmasına karşın büyük oranda farklılıklar olduğu görülmüştür. Denetim tekniklerinin kullanımında standartlaşmadan uzakta olunduğu söylenebilir.Anahtar Kelimeler: Denetim, Muhasebe Denetimi, Kamu Denetimi, Bağımsız Denetim, Muhasebe Standartları, Denetim Standartları, Denetim Kanıtı, Kanıt Toplama Teknikleri

The most accepted auditing around the world is auditing of accounts which is held according to generally accepted accounting principles and standards, moreover it has also financial statements. Additional to harmony and expansion period that are existing in structure of Europe Union, the trend and inclination towards to global accounting and auditing standards has made supplying primal priority to the international accounting and auditing standards, independent auditing as well. Besides, it?s a considerable improvement harmonization both of global and sectoral (governmental and private sector).The System of Auditing in Turkey is rather complex and is not uniform wholly that?s way it can be found out hardly by active users. Turkey also was not indifferent to these changes occured in international area. In the light of that frame Turkey has been changing and developing parallel to international scope in order to save the complex situation of accounting and auditing system and in order not to be staying out of global development by the help of Europe Union Aggregate Adaptation, National Plan, Urgent Action Plan and new lawful arrangements. For the auditing of accounts scope, it?s a obligatory situation that Turkey should obtain auditing standardization in both of organizer associations and applicator societies by modificating attitudes and treatment. On the contrary there are differences between evidence gathering techniques used in the governmental and independent auditing.In this study, by dealing with the change and developments which are happened in areas of the governmental and independent auditing of accounts according to international field and Turkey, audit evidence and evidence gathering techniques (audit procedures) that are occupying a wide place in audit process were examined. For this purpose, the internal auditors of four Public Economic Enterprise which belong to Energy sector and auditors of Premiership Supreme Audit Board who are auditing these enterprise?s external control and finally independent auditors (Independent Auditing Firm Auditors which is operating under the licence of Capital Market Board) were examined in order to determine their attitudes, conditions and interest levels over international and national developments about auditing field. The same comparative examination and investigation were performed in order to determine which evidence gathering techniques are used in auditing of accounts and how these techniques were used, if some techniques can?t be used then reasons for that are investigated. Questionnaire was used for research method. Data were achived by interview with face to face and e-mail. The results were shown as schedules and it?s tested by the Ki-Square independence test that whether different variables are independent each others or not. According to outcome of research it was seen that despite the partial similarities there are too much difference between governmental internal and external auditors with independent auditors on the base of pursuit levels of international or national in auditing field, attitudes, choosing of evidence gathering techniques, form of usage, and difficulty in practice. It can be said that usage of standardization of audit procedures are far away from the target.Key Words : Audit, Auditing of Accounts, Governmental Audit, Independent Audit, Accounting Standards, Auditing Standarts, Audit Evidence, Evidence Gathering Techniques.