Kültür tarihi içinde müzikle tedavi ve Edirne Sultan II.Bayezid Darüşşifası

Abstract

İnsanlık tarihi tıbbın, sanatın ve mimarinin iç içe geçtiği zengin deneyimlerle doludur. Bir sanat dalı olan müziğin tedavide kullanılması ve bu amaçla tesis edilen hastane yapıları da bu deneyimin önemli parçaları arasındadır.Tarih boyunca müzik, insanların dinlenmeleri, farklı duygular yaşayabilmeleri, eğlenmeleri ve hüzünlenmelerinin yanında, onları huzura kavuşturarak tedavi edilmeleri amacıyla da kullanılmıştır.Günümüze ulaşan en eski örneklerine Orta Asya Şaman kültüründe rastlanılan müzikle tedavi yönteminde, dans ve büyü ile insanların kötü ruhlardan kurtarılıp iyileştirildikleri ve bu geleneğin farklı coğrafyalardaki kimi toplumlarca da kullanıldığı bilinmektedir. Eski Mısır, Eski Yunan, Roma, Bizans, Eski Çin, Ortaçağ Avrupa'sı, eski Araplar ve Türkler de müziği bir tedavi aracı olarak kullanmışlardır.Türk İslam medeniyetinde Ebubekir Razi, Ebu Nasr Farabi ve İbni Sina ile başlayan müziğin tedavide kullanılması geleneği daha sonra Selçuklular ve ardından da Osmanlılarca sürdürülmüştür.Önceleri hekimlerin bireysel uygulaması şeklinde tarih sahnesinde yerini alan müzikle tedavi daha sonra darüşşifalar vasıtasıyla hastane ortamında da diğer tedavi yöntemleriyle birlikte uygulanmaya başlanmıştır.Tarihe bunun bilinen ilk örneği 1154 yılında tesis edilen Şam Nureddin Zengi Şifahanesi'dir. Bu yöntem daha sonra Selçuklu ve Osmanlı darüşşifalarının birçoğunda devam ettirilmiştir.Darüşşifaların çoğu Osmanlıların sosyal, kültürel, sağlık ve dini yapıları içinde önemli bir etkinlik merkezi olan külliyeler içinde bulunurdu. Osmanlı darüşşifalarının en önemlilerinden biri de Fatih Sultan Mehmet'in oğlu ve sekizinci Osmanlı padişahı olan Sultan II. Bayezid'in 1488 yılında Edirne'de yaptırdığı külliyenin içinde yer alan darüşşifadır. Darüşşifanın aynı zamanda tıp eğitimi veren bir de medresesi vardır Sultan II. Bayezid Darüşşifası, merkezi hastane mimarisinin tarihteki ilk örneklerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu hastanenin benzerleri Batı'da ancak iki yüzyıl sonra inşa edilmeye başlanmıştır.Tarihteki müzikle tedavi geleneği bu darüşşifada daha kurumsal bir kimliğe bürünmüştür. Binada akustiğe önem verilmiş ve yataklı tedavi bölümüne bir müzik sahnesi konulmuş ve müzisyenler görevlendirilmiştir.Edirne Darüşşifası, başlangıçta bu yöntemlerle her tür hastanın tedavi edildiği tam teşekküllü bir hastane iken sonraki yıllarda çoğunlukla akıl hastalarının tedavi edildiği bir merkez olmuştur. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra da kaderi değişmiş ve akıl hastalarının kötü şartlarda tecrit edildiği bakımsız bir kuruma dönüşmüştür. Aralıksız olarak 400 yıl hizmet veren bu hastane vakıf sisteminin çökmesi, ilgisizlik ve bakımsızlık nedeni ile 1916'lardan sonra tamamıyla kapanmış ve bu binalar kendi kaderine terk edilmiştir.1984 yılına kadar sahipsizlik içinde yıkılıp yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalan tıp ve kültür tarihimizin bu önemli yapıları önce Vakıflar Genel Müdürlüğü ve ardından Trakya Üniversitesi tarafından esaslı bir onarımdan geçirilmiştir. 1997 yılında Sağlık Müzesi'ne dönüştürülen darüşşifa 2004 yılında Avrupa Müze Ödülü kazanarak, ülkemiz ve kültürümüz adına büyük bir başarı elde etmiştir.Bu araştırmada, kültür tarihi içinde müzikle tedavinin tarihsel gelişimi ve Edirne Sultan II. Bayezid Darüşşifası'nın bu süreç içindeki yeri ve önemi belirlenmeye çalışılmıştır.

History of humanity is full of rich experiences bringing medicine, art and architecture together in harmony. Using music, a branch of art, in treatment and the hospital structures functioning within this purpose are among the most important parts of this experience.Throughout the history, music has been used in order to soothe and treat people besides making them relax, feel different emotions, entertain and melancholy.It is known the people got rid of bad souls and were cured through music, dance and magic with music therapy that could be seen in Central Asia Shaman culture for the first time, and this tradition has been applied by several communities in different geographies. Old Egypt, Old Greek, Roman, Byzantium, Old China, Middle Age Europe, Old Arabians and Turks also used music as a means of treatment.Music in treatment, which started with Ebubekir Razi, Ebu Nasr Al-Farabi and Avicenna in Turkish Islamic civilization, began to be used by the Seljukians and then Ottomans later.Treatment with music taking place on the stage of history as an individual practice of the doctors beforehand started to be applied in the hospital environment together with the other treatment methods by means of the hospitals. The first known example of this in history is Damascus Nureddin Zengi Hospital which was built in 1154. Later on, treatment with music was practiced in many Seljukian and Ottoman hospitals.Most of these hospitals are situated in the complexes consisting of Ottoman social, cultural, health and religious units. The most important of the Ottoman hospitals is the one situated in the complex commissioned by the son of Sultan Mehmet the Conqueror and the eighth Ottoman Sultan, Sultan Bayezid II in 1488. The complex also has a medical school. Sultan Bayezid II Hospital is considered to be the first example with its central structure and detailed plan. Its similars were built in the West just two years later.The tradition of treatment with music in history turned into a more institutional identity at this hospital. The acoustics was given importance in the building. A music stage was built in the inpatient section and musicians were employed.While it was a multifunctional hospital where every kind of patient was treated by these methods at first, it became a centre where the mentally ill were mostly treated. Its destiny changed after the Ottoman-Russian War in 1877-78 and it turned into a neglected institution where the mentally ill were isolated in bad conditions.This hospital having served for 400 years continuously was closed completely after 1916 due to the collapse of the charity system and neglect, and these buildings were left to their fate.These important structures of our history of medicine and culture, which faced the danger of collapsing until 1984, were firstly restored by the General Directorate of Foundations and then Trakya University. The hospital, which was converted into Health Museum in 1997, obtained a great success on behalf of our country and culture by being awarded Council of Europe Museum Prize in 2004.With this study, we tried to define the historical development of treatment with music in cultural history and the place and importance of Edirne Sultan Bayezid II Hospital in this process.