Çanakkale ili Ayvacık ilçesi halı ve kilimleri

Abstract

Çanakkale ilinin Ayvacık ilçesi halı ve kilim dokuma sanat bakımındanı, Batı Anadolu Bölgesinde önemli bir merkez konumundadır. Çoğu kaynakta, Bergama Yöresi Halı Grupları içinde değerlendirilen Ayvacık Halıları, karakteristik özelliklere sahiptir. Ayvacık yöresinde Yörük ve Türkmen kesimi (konar-göçer halk) tarafından dokunmaktadır.Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğu Döneminde, Orta Asya'dan dönem dönem göç eden Yörük ve Türkmen grupları, boy ve kabileler halinde Anadolu'ya dağılmışlardır. Bu topluluklar siyasi ve ekonomik nedenlerden dolayı zaman zaman yer değiştirmek zorunda kalmışlardır. Batı Anadolu'ya Kazdağı eteklerine yerleşen konar-göçer topluluklar Orta Asya'dan getirdikleri dokuma geleneklerini de devam ettirmişlerdir.Dokumalardaki desen ve renk kompozisyonları, günümüze, çok fazla değişikliğe uğramadan nesilden nesile aktarılarak ulaşabilmiştir.Ayvacık Yöresinde, halı dokumacılığının tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, ünlü Alman ressamların tablolarındaki halı tasvirleri ile benzerliklerinden dolayı 15.yy olarak kabul edilmektedir.Araştırmada, Ayvacık Yöresi Halı ve Kilimlerinde kullanılan motiflere göre tipolojiye gidilmiş ve sembolik anlamları ile birlikte ele alınmıştır.Ayvacık Yöresinde Halı ve Kilim dokuyuculuğu, 20.yy'ın ortasında neredeyse terk edilmiştir. Ayrıca yörede dokunan halılarda kullanılan yünler kimyasal boyalarla boyanmaya başlanmış ve doğal boyar maddelerle yün boyama terk edilerek unutulmuştur. Üç ilme sistemiyle dokunmuş olan bu halılar kaba görünümlü ve kalitesizdir. 1980 yılından sonra DOBAG Projesi ile yörede halı dokuyuculuğu tekrar yaygınlaştırılmış ve doğal boya ile boyama teknikleri dokuyuculara tekrar öğretilerek neredeyse unutulmaya yüz tutmuş bir sanatın tekrar uygulanmaya başlanmasına teşvik edilmiştir. Dokuyucular DOBAG Projesi sayesinde bir kooperatif üyesi haline getirilmiş ve dokunan halılar orta kalitenin üstüne çıkarılmıştır. Bu kooperatif sayesinde dokuyucuların dokudukları halılar Avrupa `ya ihraç edilmeye başlamış ve yöre halılarına talep büyük ölçüde artmıştır.Yöre halılarında genellikle geometrik desenler kullanılmıştır. Soyutlaştırılmış çiçek ve bitki motifleri ile birlikte stilize edilmiş hayvan figürleri geometrik bir üslupla halılarda zengin bir kompozisyon oluşturmuştur.Yöre halıları, hayvan figürlü halılar grubuna örnek gösterilebilinecek modellerle birlikte, 3.ve 4. Tip Holbein Grubu halılara benzer karakteristik özellikler taşımaktadır. Ayrıca yöre halıları kullanılan desenler ve renkler bakımından Kafkas halıları ile büyük benzerlik göstermektedir.Günümüzde özgünlüğünü çok fazla kaybetmeden dokunan Ayvacık halılarında, son yıllarda alıcının isteği üzerine renk ve desen değişiklikleri görülmeye başlanmıştır.Anahtar Kelimeler: Halılar, Kilim, Çanakkale- Ayvacık, Dokumalar,Yörükler, Türkmenler

The art of weaving carpet in Aycacık in Çanakkale is important in the Western Anatolian carpet sector. The Ayvacık carpets that have been evaluated in the Bergama Area Carpet Groups have their own characteristics in the sources . And the carpets are woven by of the nomads Yörüks and Türkmens.Yörük and Türkmen groups in the Seljuks and Otoman Empire that have been migrate from the Middle Asia spread as clans and tribes, to Anatolia. These societies had to migrate because of political and economical problems. The nomadic societies who have been settled on the skirts of Kazdağı were continued to their traditional weaving habits from central Asia.The motifs and color compositions of the carpets havent?t changed more and kept their originality.Although the history of the carpets is not known exactly, it is thought as 15th century because of the similarities to the carpet depictions of the German painters.In the research, the motifs of the carpets were typed according to the Ayvacık Distinct Carpets and Kilims and they were evaluated by their symbolic meanings.Weaving the carpet and kilim in Ayvacık was almost rarely seen in mid 20th century. The wools used in weaving were ignored and forgotten.These carpets woven by means of the three-loop technique seem coarse. After 1980, with DOBAG Project, carpet production revived again. The weaver have also been made a member of cooperative and the quality of woven carpets have been bettered. By this cooperative, the carpets have been exported to Europe and the popularity of Ayvacık carpets have rised.In these carpets, generally, the geometric motifs were used. The Abstracted flower and plant motifs and stylzed animal figures were given in the geometrical figures and this constituted a highly rich composition.The carpets have some common characteristics with in the animal figured carpets and 3.-4. Type Holbein Group carpets. Besides, these carpets are very similar to Kafkas carpets in terms of colors and motifs.The Ayvacık carpets which haven?t lost their originality have some changes in colors and motifs to demand recently.Key Words: Carpets, Rug, Çanakkale- Ayvacık, Weavengs, Yörüks, Turkomans