Bahçecik (Bartın) içme suyu kaynağının kökeninin, beslenim-boşalım mekanizmasının ve kaynak koruma alanlarının belirlenmesi

Abstract

Bahçecik Kaynağı, Bartın ili, Ulus ilçesi sınırlarında yer almakta olup, Bartın iline ve Türkiye'nin önemli turistik yerlerinden biri olan Amasra ilçesine içme-kullanma suyu olarak verilmektedir. Ayrıca mansabında yer alan bir adet değirmene de işletme suyu sağlanmaktadır. Bahçecik Kaynağı yağışlı dönemde 4,0 m3/sn'den fazla debiye sahip iken, kurak dönemde debisi 150-250 l/sn'ye kadar düşmektedir. Yöre halkı için oldukça önemli olan Bahçecik Kaynağı'nın sürdürülebilir su yönetimi, su kalitesinin korunması ve kaynak geliştirme seçeneklerinin ortaya konabilmesi için kaynağın kökeninin, beslenim-boşalım mekanizmasının ve boşaldığı karst akiferin yeraltısuyu akım hidrodinamiğinin ortaya konulması büyük önem arz etmektedir.Bahçecik Kaynağı, Ovacuma Deresinin 100 m güneyinde, Kuvaterner yaşlı alüvyon birimi içerisinden boşalmaktadır. Kaptaj çevresinde yaklaşık 15 m kalınlığa sahip alüvyon biriminin altında bölgede oldukça geniş yayılıma sahip Ulus Formasyonuna ait az geçirimli-geçirimsiz kumtaşı, çamurtaşı, kiltaşı ardalanmasından oluşan birimler mostra vermektedir. Bahçecik Kaynağı akiferini oluşturan İnaltı Formasyonu'na ait kireçtaşları, kaynağın 8-10 km hem kuzeydoğusunda ve hem de güneyinde geniş alanlarda yayılım göstermekte olup, ileri derecede karstlaşma sergilemektedir. Bölgede Ulu Yayla mevkiinde bu kireçtaşları içerisinde gelişmiş yatay geniş mağara ve düden yapıları da mevcut olmakla birlikte, bu yapılar Uluyayla mevkinde ağırlıklı olarak Ulus Formasyonu üzerinde gelişmiş kapalı yüzey su drenaj sisteminin boşalım noktalarını oluşturmaktadır. Beslenme alanları ile kaynak arasında yürütülen boya izleme deneyleri sonucunda 473 ile 1166 m/gün arasında değişen yeraltısuyu hızları saptanmış, Bahçecik Kaptaj suyunda, şiddetli ve mevsimsel yağışların ardından bulanıklık piklerinin oluştuğu görülmüştür. Çalışmadan elde edilen sonuçlar karst akiferin oldukça hızlı bir beslenim-boşalım mekanizması ve kanal akımı sergilediğini göstermektedir. Uluyayla kapalı drenaj sistemi Bahçecik Kaynağı'nın en önemli beslenme alanını oluşturmaktadır. Bu bölgedeki kapalı drenaj sistemini dren eden iyi gelişmiş düden sistemleri kaynağın kirlenmeye karşı en hassas alanlarını oluşturmaktadır. Bu kapsamda Bahçecik Kaynağı'nın su kalitesinin korunması için bu sistemlerin kaynağın birinci derece koruma alanları olarak ilan edilmesi önem arz etmektedir.

Bahçecik Spring is located within the boundaries of Bartın City in Ulus providence and is assigned as the drinking and municipal water source for Amasra, one of the most important touristic cities of Turkey. It also provides service water to the one mill located at the downstream.Discharge rate of Bahçecik Spring varies from 4.0 m3/sn in wet season to 150-250 l/sn on dry season. For sustainable managment of Bahcecik spring which is very crucical for local community, preserving its water quality and the assesment of the spring development options, determination of the recharge and discharge mechanisms of Bahcecik spring and groundwater flow dynamics of the aquifer system is crucial. Bahçecik Spring discharges from quaternary alluvium at a location 100 m south of the Ovacuma stream. In the vicinity of the spring catchment, alluvium has approximately 15 m thickhness and is underlined by semi-permeable/ impermeable units of Ulus formation consisting of intercalations of sandstone, mudstone and claystone, which exhibits wide areal distribution in the region. Limestones that belong to İnatlı Formation which forms the aquifer system of Bahçecik spring outcrop in wide areas at 8-10 km northeast and south from the spring and exhibits intense karstifiction. In Uluyayla region, horizontal cave systems and swallowholes developed in İnaltı limestones exists and drains the closed catchment of Uluyayla Plateau. Dye tracer tests conducted between recharge areas and Bahceçik spring showed that apparent groundwater velocities in karst aquifer ranged from 473 to 1166 m/day. Bahceçik spring water also exhibited increase in turbidity following the intese rainfall events in the region. All these results suggest that the karst aquifer exhibits fairly rapid recharge-discharge characteristics and conduit groundwaterflow. Uluyayla closed drainage system forms the main recharge area of the Bahçecik spring. Well-devoloped swallowhole systems that drain the Uluyayla catchment in the region are the the most sensitive recharge areas of the karst aquifer in terms of groundwater contamination and needs to be declared as spring protection zone for preserving water quality of Bahçecik spring.