Eski Türkçeden Türkiye Türkçesine gelecek zaman

Abstract

Dil, bir milletin genetiğidir. Sadece dili incelenerek o millet hakkında çok şey söylenebilir. Dönemlerin önemli eserlerini tarayarak biçim özelliklerini ve anlam alanlarını tespit etmek, dilimize ve tarihimize ışık tutmaktadır. Bu temel hedef göz önünde bulundurularak hazırlanmış olan bu tezde, Türk dilinde gelecek zaman bildirimi konusunda art zamanlı ve eş zamanlı bir inceleme yapılmıştır. Bu tez, `Ön söz` ve `Giriş`ten sonra iki ana bölümden oluşmaktadır. Tezin giriş kısmında, fiilde zaman, kip ve kiplik ile ilgili açıklamalarda bulunulmuş ve asıl konu olan gelecek zaman konusuna değinilmiştir. Birinci bölümde, Türk dilinin Oğuz kolunun tarihî ve çağdaş lehçelerinin tarihi ve bu devirlerde kullanılan gelecek zaman biçimbirimlerinin etimolojik izahları hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, Türk dilinin Oğuz kolunun tarihî ve çağdaş lehçeleri ile ilgili başlıca eserler taranmış, gelecek zaman biçimbirimleri tespit edilmiş ve kiplik anlam alanları yorumlanmıştır. Tezde sonuç olarak, asıl işlevi gelecek zaman bildirimi olan biçimbirimlerin Türk dilinin ilk dönemlerinden itibaren sadece gelecek zaman işleviyle kullanılmadığı görülmüştür. Bu biçimbirimler asıl işlevleri olan gelecek zaman bildiriminin yanı sıra istek, kesinlik, niyet, olasılık, tahmin, umutsuzluk gibi kiplik anlam alanlarına yayılan bir anlam yelpazesi oluşturmuştur. Bu anlam genişliğini sağlayan başlıca etken unsurlar; biçimbirimin kullanıldığı fiil kök veya gövdesinin anlam özelliği, cümlenin türü, metin ve anlatım türü, cümle ve cümleler üstü birimlerde kullanılan zarflar, zamirler, sıfatlar gibi anlam belirleyici dil bilgisi birimleridir.

Language is a `genetic` feature of a nation. A lot of things can be said about a nation by studying its language. Studying important works of different periods and identifying their form and semantic fields sheds light on our language and history. In this thesis, which has been written by taking this prime purpose into account, diachronic and simultaneous research about the expression of future tense in Turkish language has been conducted. This thesis is composed of two main parts, following prologue and introduction. In the introduction part of the thesis, some explanations about tense and modality are given and some information about the main topic, which is future tense, is given. In the first part, some basic information about the history of old and contemporary dialects of Oghuz branch of Turkish language is provided and subsequently the etymological analyses of future tense morphemes used during these periods are given. In the second part, the important works about the old and contemporary dialects of Oghuz branch of Turkish language are studied and future tense morphemes are identified and modality semantic fields are evaluated. Consequently, it is revealed in this thesis that morphemes, whose primary function is future tense, have not been used only with this function since the first periods of Turkish language. These morphemes constitute a wide spectrum of meaning, including modality semantic fields such as request, certainty, intention, possibility, prediction and despair as well as their main function of expressing future tense. The main factors which create this wide spectrum of meaning are meaning feature of root and body of verbs with which morphemes are used, the type of the sentence, the type of the text and narration, and grammar units which determine the meaning such as adverbs, pronouns and adjectives which are used in sentences and in units above sentences.