Korkuteli yöresinde yaygın dört kiraz (Prunus avium L.) çeşidinin bazı fenolojik, biyolojik ve pomolojik özelliklerinin araştırılması

Abstract

ÖZET KORKUTELİ YÖRESİNDE YAYGIN DÖRT KİRAZ ( Prunus avium L.) ÇEŞİDİNİN BAZI FENOLOJİK, BİYOLOJİK VE POMOLOJİK ÖZELLİKLERİNİN ARAŞTHULMASI Dilek YASİN Yüksek Lisans Tezi, Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı Danışman: Yrd. Doç. Dr. Şadiye GÖZLEKÇİ Nisan 2003, 95 Sayfa Bu çalışmada, Antalya ilinin Korkuteli ilçesinde yaygın olarak yetiştirilen dört kiraz çeşidinin (Beyaz Ömeroğlu, Karakiraz, Noble, Napolyon) bazı fenolojik, biyolojik ve pomolojik özellikleri araştırılmıştır. Bu amaçla 2001 ve 2002 yıllarında yapılan arazi çalışmaları Korkuteli ilçesinde bir üretici bahçesinde, laboratuar çalışmaları ise Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Fizyoloji ve Pomoloji Laboratuarlarında yürütülmüştür. Çalışmalarda denemeye alman kiraz çeşitlerinin Korkuteli ekolojik koşullarında gösterdiği çiçeklerime, çiçek yapılan, tozlanma ve döllenme durumu, çiçektozu canlılıkları, polen tüpü gelişimi, meyve tutumu, meyve büyüme ve gelişme durumları incelenmiştir. Ayrıca, meyvelerin bazı fiziksel ve kimyasal özellikleri de araştırılmıştır. Araştırmalar sonucunda denemeye alınan çeşitlerin çiçek açma zamanlarının çeşitlere ve yıllara göre farklılık gösterdiği belirlenmiştir. Her iki yılda da en erken çiçeklerime Karakiraz çeşidinde, en geç çiçeklenmenin ise Beyaz Ömeroğlu çeşidinde meydana geldiği gözlenmiştir. Derim tarihleri bakımından da, yine en erken olgunlaşma Karakiraz çeşidinde, en geç olgunlaşma da Beyaz Ömeroğlu çeşidinde gerçekleşmiştir. Ayrıca, çiçeklenme, çift dişi organ oluşumu ve meyve tutumu üzerine özellikle sıcaklığın önemli ölçüde etkili olduğu saptanmıştır. Çeşitlerin çiçek tozu canlılığı incelendiğinde, her iki yılın ortalama sonuçlarına göre, en yüksek canlılık yüzdesi hem TTC (2,3,5-Triphenyl Tetrazolium Chlorid) testinden hem de IKI (İyotlu Potasyum İyodür) testinden Beyaz Ömeroğlu (%75.81 ve %79.49) çeşidinde elde edilmiştir. En düşük canlılık yüzdesi ise, deneme yıllan ortalamasına göre, TTC ve IKI canlılık testlerinden Noble (%64.31 ve %63.59) çeşidinde Ibelirlenmiştir. İn vitro çiçektozu çimlendirme testinde de, en yüksek çimlenme yüzdesi Beyaz Ömeroğlu (%49.23) çeşidinde, en düşük ise Karakiraz (%41.23) çeşidinde saptanmıştır. En fazla çift dişi organlı çiçek miktarı her iki deneme yılında da Beyaz Ömeroğlu (%18; %20) çeşidinden elde edilmiştir. En az çift dişi organlı çiçek miktarı ise, Napolyon (%1; %2) çeşidinde belirlenmiştir. Çeşitlerin döllenme biyolojilerine ilişkin çalışmalarda, çiçektozu çimborusunun tohum taslağına ulaşması için geçen süre; Napolyon x Beyaz Ömeroğlu kombinasyonunda 96 saat, Napolyon x Noble kombinasyonunda ise 120 saat olarak belirlenmiştir. Napolyon x Napolyon kombinasyonunda ise çiçektozu çimborusu tohum taslağına ulaşamamıştır. Çeşitlerin meyve tutum oranlan, Napolyon x Napolyon kombinasyonunda %0, Napolyon x Noble kombinasyonunda %10.12, Napolyon x Beyaz Ömeroğlu kombinasyonunda %22.25 ve Napolyon x Karakiraz kombinasyonunda %4.24 olarak belirlenmiştir. Çeşitlere göre, meyve ağırlığı, meyve çapı ve meyve boyu bakımından Napolyon (8.76 g; 23.15 mm; 23.06mm) çeşidi en iyi sonucu vermiştir. Meyve eti sertliği en fazla olan çeşit ise, Beyaz Ömeroğlu (0.73 kg/cm2 ) olarak belirlenmiştir. Çeşitlerinin suda çözünebilir kuru madde miktarının da, %20.50 ile %18.77 değerleri arasında, titre edilebilir asit içeriklerinin ise %1.32 ile %0.85 değerleri arasında değişim gösterdiği belirlenmiştir. ANAHTAR KELİMELER: Kiraz ( Prunus avium L.), tozlanma, döllenme, polen çimlenmesi, polen tüpü gelişimi, meyve tutumu JÜRİ : Yrd. Doç.Dr. Şadiye GÖZLEKÇİ (Danışman) Prof. Dr. Lami KAYNAK Prof. Dr. Ş. Fatih TOPÇUOĞLU II

ABSTRACT INVESTIGATIONS ON THE SOME PHENOLOGICAL, BIOLOGICAL AND POMOLOGIAL CHARACTERSTTCS OF FOUR SWEET CHERRY (Prunus avium L. ) CULTTVARS WIDESPREAD IN KORKUTELİ DISTRICT Dilek YASİN M.ScThesis, Horticultural Department ADVISER: Yrd.Doç.Dr. Şadiye GÖZLEKÇİ April 2003, 95 sayfa The objective of this study was to determine phenological, biological and pomological properties of 4 sweet cherry cultivars ( Napolyon, Beyaz Ömeroğlu, Noble, Karakiraz)grown in Korkuteli vicinity of Antalya.The research was carried out at producers field at Korkuteli, The Physiology Laboratory of The Department Of Horticulture, Faculty of Agriculture, Pomology Laboratory at Akdeniz University in Antalya between 2001-2002. Flowering, pollination, fertilization, pollen tube growth in still, fruit development, fruit setting and growing characteristics of four sweet cherry varieties (Beyaz Ömeroğlu, Napolyon, Noble, Karakiraz) were studied. In addiation to, physical changes during fruit setting and fruit growth were investigated. The highest rate of pollen viability was determinated on Beyaz Ömeroğlu variety (75.81%; TTC, and 79.49%; IKT) and the lowest rate of pollen viability was determinated on Noble variety (63.59%; TTC, and 64.31% DO) during both years. The highest rate of pollen germination was determinated on Beyaz Ömeroğlu variety (63.26%) while the lowest pollen germination was determinated on Karakiraz. İt was observed that pollen tubes reached to ovary in 96 hours in cross- pollination between Napolyon and Beyaz Ömeroğlu and in 120 hours in cross - pollination between Napolyon and Noble. The polen tubes didn't reach to ovary in mcross-pollination between Napolyon and Napolyon. The fruit set of the cultivars was 0% in cross-pollination between Napolyon and Napolyon, 10.12% in cross- pollination between Napolyon and Noble, 22,25% in cross-pollination between Napolyon and Beyaz Ömeroğlu and 4.24% in cross-pollination between Napolyon and Karakiraz. According to cultivars, Napolyon had the highest weight (8.76 g) and the largest fruit size (23.15 mm; 23.06 mm) while Beyaz Ömeroğlu had the highest fruit firmness (0.73 kg/cm2 / In these cultivars total soluble solid 18.77 - 20.50 %, titreable acidity between 0.85 and 1.32 % was determinated. KEY WORDS : Sweet cherry (Prunus avium L.), pollination, fertilization, pollen germination, pollen tube growth, fruit setting COMMITTEE: Asst. Prof. Dr. Şadiye GÖZLEKÇİ (Adviser) Prof. Dr. Lami KAYNAK Prof. Dr. Ş. Fatih TOPÇUO?LU rv