Kumluca ve Finike yöreleri sera domates yetiştiriciliğinde kükürt beslenmesi ile domates ve fasulye bitkileri üzerine kükürt ve organik gübrelemenin etkilerinin incelenmesi

Abstract

ÖZET KUMLUCA VE FİNİKE YÖRELERİ SERA DOMATES YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KÜKÜRT BESLENMESİ İLE DOMATES VE FASULYE BİTKİLERİ ÜZERİNE KÜKÜRT VE ORGANİK GÜBRELEMENİN ETKİLERİNİN İNCELENMESİ Şule ORMAN Doktora Tezi, Toprak Anabilim Dalı Danışman: Prof. Dr. Mustafa KAPLAN Eylül 2004, 184 Sayfa Bu araştırma, iki aşamadan oluşmaktadır. Birinci aşamasında Kumluca ve Finike yörelerinde tek mahsûl domates yetiştiriciliği yapılan seralarda toprak ve bitkilerdeki kükürt durumu belirlenmiştir. Bu amaçla Kumluca yöresinden 20, Finike yöresinden 20 olmak üzere toplam 40 domates serasından 0-20 cm ve 20-40 cm derinliklerden dikimden önce (1. dönem) ve vejetasyon döneminin ortasında (2. dönem) toprak örnekleri alınmıştır. 2. dönem alman toprak örnekleri sırasında yaprak örneklemeleri de yapılmıştır. Kumluca yöresi topraklarında 1. ve 2. dönemlerde tespit edilen ortalama S04`2-S'ü kapsamları birbirine çok yalan iken, Finike yöresi topraklarında 2. örnekleme döneminde, 1. örnekleme dönemine göre her iki toprak derinliğinde de artış meydana gelmiştir. 2. örnekleme döneminde alınan toprak örneklerinin S04`2-S'ü kapsamları ile diğer bazı toprak özellikleri arasında önemli ilişkiler belirlenmiştir. Buna göre toprakların S04`2-S'ü kapsamları ile pH ve kum içerikleri arasında önemli ve negatif; EC değerleri, kil içerikleri, N, K ve Na kapsamları arasında önemli ve pozitif ilişkiler tespit edilmiştir. Her iki ilçede de toprak ve bitkilerdeki kükürt durumunun yeterli düzeyde olduğu belirlenmiştir. Araştırmanın ikinci aşamasında düşük kükürt içeriğine sahip kumlu tın tekstürlü bir toprağa elementel kükürt (0, 50, 100, 150, 200, 400 mg/kg) ve ahır gübresi (0, 3 ton/da) uygulanmış ve tesadüf parselleri deneme desenine göre faktöriyel ve 4 tekerrürlü olarak saksı denemeleri yürütülmüştür. Deneme bitkileri olarak domates ve fasulye yetiştirilmiştir. Uygulamalar toprağa karıştırıldıktan 3 hafta sonra bitkiler dikilmiş ve 8 haftalık bir yetiştirme periyodundan sonra hasat edilmiş ve analizleri yapılmıştır. Her iki bitki için denemeler kurulduktan sonra 3 dönem halinde toprak örnekleri alınarak pH ve EC değişimi incelenmiştir. Denemelerin sonuçlarına göre, kükürt ile ahu* gübresi uygulamalarının toprak pH'sını düşürdüğü ve toprağın EC değerini arttırdığı belirlenmiştir. Bu etkiler özellikle 2. örnekleme döneminde (uygulamalar toprağa karıştırıldıktan 3 hafta sonra) ve kükürdün en yüksek dozunda daha belirgin olmuştur. Domates bitkisinin N, P, K, Ca, Mg, Cu kapsamı ve kuru madde verimi üzerine uygulamaların etkisi önemsiz bulunmuştur. Kükürt uygulamalarının bitkinin S ve toplam klorofil miktarını arttırdığı, Fe, Zn, Mn, kapsamını düşürdüğü; ahır gübresi uygulamalarının ise Fe, Zn kapsamı ve toplam klorofil miktarını düşürdüğü, Mn kapsamı üzerine etkili olmadığı tespit edilmiştir. Fasulye bitkisinin Mg, Fe, Zn, Mn, Cu kapsamı ve toplam klorofil içeriği üzerine uygulamaların etkisi önemsiz bulunmuştur. Kükürt uygulamalarının bitkinin N ve Ca kapsamım düşürdüğü, S kapsamı ve kuru madde verimini arttırdığı; kükürt ile ahır gübresi uygulamalarının P kapsamını arttırdığı; ahır gübresi uygulamalarının ise K kapsamım arttırdığı saptanmıştır. ANAHTAR KELİMELER: Kükürt beslenmesi, sülfat, kükürt analizleri, organik gübre, domates, fasulye, sera, saksı denemeleri JÜRİ: Prof. Dr. Mustafa KAPLAN (Danışman) / i/ ]^umA ?>Kbti> Prof. Dr. Sait GEZGİN Doç. Dr. Bülent TOPCUOĞLU Doç. Dr. Naci ONUS Yrd. Doç. Dr. Zeki ALAGÖZ

ABSTRACT DETERMINATION OF THE SULPHUR STATUS OF TOMATO PLANTS GROWN IN THE GREENHOUSES OF THE KUMLUCA AND FİNİKE REGIONS AND THE EFFECTS OF ELEMENTAL SULPHUR AND ORGANIC MANURE ON TOMATO AND BEAN PLANTS Şule ORMAN Ph.D. in Soil Science Adviser: Prof. Dr. Mustafa KAPLAN September 2004, 184 pages This study is consisted of two different stages. In the first stage, sulphur status of soils and tomato plants grown as single crop in greenhouses in Kumluca and Finike regions were determined. For this purpose, 20 tomato greenhouses in each region were used as the source of soil samples from 0-20 and 20-40 cm depths prior to planting (1st sample period) and in the middle of the growing season (2nd sample period). When the soil samples in 2nd period were taken, plant samples were also collected. While the average S04`2-S contents of soil samples in the 1st and 2nd periods were determined to have similar values in Kumluca region; these values for the 2nd period were higher than the 1st period in Finike region in both 0-20 and 20-40 cm depths. Considerable relationships were found between the values of 2nd period soil samples and some other soil properties. Whilst, negative correlations were observed between S04`2-S contents of soils and pH and sand contents, positive correlations were observed between EC values, clay contents, N, K and Na contents. Sulphur status of soils and plants were determined to be sufficient concentrations in both Kumluca and Finike regions. In the second stage of the research, pot experiments were carried out according to the completely randomized design factorial with 4 replicates. Elemental sulphur (0, 50, 100, 150, 200, 400 mg/kg) and farmyard manure (0, 3 tonnes/da) were applied to low sulphur content and sandy loam soil. Tomato and bean were grown as the experimental plants. After the experimental set up, the soil samples were taken in 3 different periods and chancing of pH and EC were examined. 3 weeks after applications, experimental plants were planted. After 8 weeks the plants were harvested and analysed. According to results of the pot experiments, soil pH was reduced and soil EC value was increased by the sulphur and farmyard manure applications. These effects were particularly determined in the 2` soil sample period (after 3 weeks the application materials were mixed with the soil) and at the highest sulphur level. In the tomato plant, the effects of the application materials were not significant on N, P, K, Ca, Mg, Cu contents and dry matter yield. S and total chlorophyll contents were increased, Fe, Zn, Mn contents were decreased by the sulphur applications in the tomato plant. However, Fe, Zn and total chlorophyll contents were reduced, Mn content was not effected in the plant by the farmyard manure applications. İn the bean plant, the effects of application materials were not significant on Mg, Fe, Zn, Mn, Cu and total chlorophyll contents. While the N and Ca contents in the plant were reduced by the sulphur applications, S and dry matter yield were increased. P content of plant was increased by the sulphur with farmyard manure applications, K content was increased by the farmyard manure applications. KEY WORDS: Sulphur nutrition, sulphate, organic manure, tomato, bean, sulphur analyses, greenhouses, pot experiment COMMTTEE: Prof. Dr. Mustafa KAPLAN Prof. Dr. Sait GEZGİN Assoc. Prof. Dr. Bülent TOPCUO?LU Assoc. Prof. Dr. Naci ONUS Asst. Prof. Dr. Zeki ALAGÖZ