Hazar Gölü`nde (Elazığ) geç pleyistosen-holosen dönemi iklimsel değişimlerin sedimantolojik ve jeokimyasal bulgular ile saptanması

Abstract

Hazar Gölü Elazığ il merkezinin 22 km güney doğusunda yer almaktadır. Gölün denizseviyesinden yüksekliği 1248 m olup, 7 km genişliğinde, 25 km uzunluğunda, 82 km2'likalanı kapsar ve derinliği 225 m'ye ulaşmaktadır. Doğrultu atımlı sol yönlü bir fay kuşağıolan Doğu Anadolu Fayı Sistemi (DAFS) üzerinde oluşmuş yarı graben görünümünde birhavzasıdır. Hazar Gölü havzası soğuk karasal özellik göstermektedir. Yıllık ortalamasıcaklık değeri 12,9 °C ve yıllık ortalama yağış 551,7 mm'dir.Bu çalışma, 2011 yılında Jeoloji Mühendisliği Bölümü'nde yürütülmeye başlayan111Y045 nolu Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) projesikapsamında gerçekleştirilmiştir. Bu Çalışmada, Hazar Gölü'nden alınan çökel karotlarındayapılan sedimantolojik, jeokimyasal analizler sayesinde göl ve çevresinde Pleyistosen-Holosen dönemi süresince hüküm sürmüş iklim ve göl seviyesi değişimlerini araştırmayıamaçlamaktadır. Bu amaçla alınan karotlarda yapılan TOC, Manyetik Duyarlılık, TaneBoyu, XRF ve Radyokarbon analizleri sonucu karotların gösterdikleri fiziksel vejeokimyasal özellikleri ortaya konulmuştur. Karotlarda kronostratigrafik birimler detaylıolarak ortaya konulmuş ve karot çökellerinden elde edilen 14C yaşlara göre ise bubirimlerin Geç Pleyistosen-Holosen dönemlerinde (son 15 bin yıl) çökeldiklerisaptanmıştır.Hazar Gölü'nde yapılan karot ve sismik çalışmaların yanı sıra çökellerin gösterdiklerifiziksel ve jeokimyasal analizler sonucunda Geç Pleyistosen'den Genç Buzul dönemine(Younger Dryas) geçişte yaşanan düşük göl seviyesi, belirgin çökelme yüzeyini yansıtanana uyumsuzluk yüzeyi ile temsil edilmektedir. Sismik profillerde Geç Pleyistosen-Holosen geçişini temsil ederken, bu yüzey aynı zamanda profillerde -73 m kıyı çizgisini detemsil eder. Holosen'in başlangıcında kıyısal aşma şeklinde biriken transgresif çamuryaygısı bu uyumsuz yüzeyi örtmektedir. Holosen süresince sürekli göl seviyesiyükselimleri -63, -56, ve -38 m'lerde duran kıyı taraçaların varlığından da anlaşıldığı gibidurağan su seviyesi ile kesikliğe uğramıştır. Holosen süresince devam eden göl seviyesiyükselimleri sismik profillerde üç farklı seviyede istiflenmiş delta birimlerinin varlığındanda anlaşılabilmektedir. Bu yaygın deltaik sistem göl çevresinde en büyük drenajı temsileden Kürkçayı Nehri'nden kaynaklandığı ortaya çıkarılmıştır.Anahtar Kelimeler: Hazar Gölü, Pleyistosen-Holosen, Karot, Sismik, Taraça

SUMMARYSedimentological and Geochemical Properties of Late Pleistocene-HoloceneSedimentary Records in Lake Hazar, East Anatolian, TurkeyThe Lake Hazar, which is situated 22 km far from the southeast of Elazığ city.Recently, it has a elevation of 1248 m, and is a a 25 km-long and 7 km-wide. The HazarLake is a pull-apart basin located along the strike-slip left lateral East Anatolian FaultSystem (EAFZ). The Hazar Lake Basin represents a continental cold climate. The averageannual temperature is around 12,9 °C and and precipitation of 551,7 mm.This study has been established within TUBİTAK Project of 111Y045 number thatbegan to execute in the Geology Department since 2011. The aim of this study is toinvestigate paleo-climate and lake level changes in Lake Hazar during Late Pleistocene toHolocene by using sedimentologic and geochemical multi-proxies obtained from the coresediments. For his purpose, TOC, magnetic susceptibility, radiocarbon, grain size analysisof the core sediments have been documanted in this study. The chronostratigraphic unitshave been well established in detail in the cores on the basis of 14C ages obtained from thecores, which were deposited during the Late Pleistocene to Holocene (the last 15 ka).As a result of core and seismic studies together with pysical and geochemical analysisof the sediments, the transition from the Late Pleistocene to the Younger Dryas isrepresented by a major unconformity surface, implying a widespread unconformitysurface. In the seismic profiles, the -73 m wave-cut terrace has been beveled into the thissurface. At the beginning of the Holocene, transgressive, undisturbed mud drapes cover theunconformity surface in the form of coastall onlapping. During the Holocene, progressivelake level rises were modulated by stillstands, as evidenced by coastal terraces at -63 m, -56 m and -38 m. The continued lake level increase during the Holocene can also bededuced by presences of deltaic sediments observed in the seismic profiles. Theseextensive deltaic sediments were presumably sourced from Kürkçayı River, which is thebiggest drainage system around the lake.Key Words: Lake Hazar, Pleistocene-Holocene, Core, Seismic, Terrace