Doğu Anadolu fay sistemi`nin kuzeydoğu bölümündeki travertenlerin neotektonik önemi

Abstract

Tez kapsamında incelenen traverten depolanmaları, büyük bir makaslama zonu olan sol yanal doğrultu atımlı Doğu Anadolu Fay Sistemi'ni oluşturan segmentler ya da fay zonlarının aktivitesiyle ilişkili olarak genişlemeli alanlarda çökelmişlerdir. Traverten sahalarından Hacılar ve Elmalı, DAFS'nin Karlıova-Bingöl Segmenti; Baltaşı, Kılıçkaya ve Bağdere ise DAFS'nin en büyük segmenti olan Bingöl-Yarpuzlu Segmenti üzerinde gelişmişlerdir. Traverten depolanmaları morfolojik açıdan sınıflandırıldığında, Hacılar sahası, sırt tipi; Elmalı sahası, sırt tipi ve yatay tabakalı; Baltaşı, Kılıçkaya ve Bağdere sahaları ise fay önü travertenleridir. Traverten depolanmaları, haritada GB'dan KD'ya doğru Kılıçkaya, Bağdere, Baltaşı, Elmalı ve Hacılar şeklinde yeralırlar. Kılıçkaya sahası, bu dizilimin dışında tutulduğunda geriye kalan dört sahanın yaşları da, haritadaki konumları gibi GB'dan KD'ya doğru gençleşmektedir. Bu, travertenlerin oluşumun üzerinde bulunduğu kırığın çalışma dönemi içinde kaldığını ve çalışma aralığıyla uyumlu olduğunu gösterir. Sr değerleri, 16292 ppm ile Hacılar'da en yüksek, 52 ppm ile Bağlarbaşı'nda (Baltaşı) en düşüktür. En yüksek Fe ve Mg değerleri ise Baltaşı sahası travertenleri içindeki hidrotermal kökenli kalsit damarlarında bulunmuştur. Duraylı izotop değerleri de, traverten sahaları arasında belirgin farklılıklar göstermektedir. En yüksek δ13C değerleri, +7.7 ve +11.2 (‰ PDB) ile, Elmalı sahasındaki yamaç tipi örneklerden alınmıştır. Buna karşılık en düşük δ13C değerleri, Bağdere tufa sahasından alınan örneklere aittir. Traverten sahalarından 525.000 yıl ile 301 yıl arasında değişen U-Th yaşları elde edilmiştir. Bölgedeki doğrultu atım rejiminin başlangıcı, Geç Pliyosen olarak kabul edildiğine göre bu yaş verileri, en azından travertenlerin üzerinde bulundukları segmentlerin aktif oldukları dönemleri işaret eder. Anahtar Kelimeler: Traverten, Doğu Anadolu Fay Sistemi, Elazığ, Bingöl, Neotektonik, Traverten Tektoniği

Travertine depositions investigeted in frame of the thesis were precipitated in the extensional fields that are related to the activity of fault zones or segments of the East Anatolian Fault System (EAFS), which is a mega shear zone consisted of the left-lateral strike slip. Hacılar and Elmalı travertines the deposited along the Karlıova-Bingöl Segments of the EAFS; on the other hand, Baltaşı, Kılıçkaya and Bağdere travertine deposits occurred along the Bingöl-Yarpuzlu Segment.Based on the deposition of the travertine, while Hacılar and Elmalı travertine deposits are classified as fissure ridge-type travertine, Baltaşı, Kılıçkaya and Bağdere travertine deposits are classified as range-front travertines. Travertine deposits in the map of the area aligned from southwest to northeast as Kılıçkaya, Bağdere, Baltaşı, Elmalı, and Hacılar. Travertine bodies get younger towards the northeast, except Kılıçkaya travertine. These results are consistent with the fault system that controls the deposition of the travertine.Hacılar travertine deposits have the highest amount of the Sr with 16292 ppm, while Bağlarbaşı (Baltaşı) travertine deposits have the lowest amount of the Sr with 52 ppm. Hydrothermal veins in the Baltaşı travertine deposition area have the highest Fe and Mg elements.Stable isotope values are various in different travertine depositions areas. Elmalı travertine deposition area is represented by the highest δ13C with +7.7 to +11.2 (‰ PDB). On the other hand, Bağdere tufa area where it is located in south of the city of Elazığ is represented by the lowest δ13C. U-Th ages that range from 525.000 to 301 years have been yielded from the the travertines fields. Since the begining of the strike-slip deformation regime was accpeted as Late Pliocene, these age data, at least, imply the active periods of the fault segments, on which travertine masses located.Key Words: Travertine, East Anatolian Fault System, Elazığ, Bingöl, Neotectonic, Travertine Tectonics