Elazığ yöresinde gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) yetiştiriciliği yapan farklı kapasitedeki işletmelerin yapısal, teknolojik, verimlilik ve çalışanlarının sosyo-ekonomik analizleri

Abstract

Bu çalışmada, Elazığ ilinde gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) yetiştiriciliği yapan farklı kapasitelerdeki işletmelerin yapısal, teknolojik, verimlilik ve çalışanların sosyo-ekonomik yapıları incelenmiştir. Aktif olarak çalışan, 72 adet küçük (≤25 ton/yıl), 50 adet orta (25,01-250 ton/yıl) ve 37 adet büyük (≥250,01 ton/yıl) kapasiteli olmak üzere; 159 adet kafes ve havuz işletmesi ile biri kamuya ait 3 adet yavru üretimi yapan işletmelerden anket yolu ile elde edilen veriler değerlendirilmiştir. Sonuçlara göre; Elazığ ilinde gökkuşağı alabalığı işletmelerin yönetim yapısının % 64,42'si şahıs-aile, % 34,97'si şirket-ortaklık, %0,61'inin kamu kuruluşu olduğu; işletmelerin kuruluş finansmanı olarak % 9,43'ünün özkaynak, % 74,21'inin özkaynak+kredi kullandığı belirlenmiştir. İşletmelerin % 3,14'ü kombine, %96,86'sı büyütme; ortalama proje kapasitesi 204,91 ton/yıl, fiili kapasitesi 94,69 ton/yıl ve kapasite kullanım oranı % 46,21 olarak bulunmuştur. İşletmelerin ürün deseni % 94,48 porsiyonluk balık, % 2,45 yavru ve % 3,07 porsiyonluk balık+yavrudur. İşletmelerin % 60,74'ü ürünleni toptan olarak işleme tesisine verirken geriye kalanlar taze+perakende+pişirilmiş olarak değerlendirmektedir. Farklı kapasitelere sahip işletmelerdeki (25, 25,01-250 ve 250,01 ve üzeri ton/yıl) verimlilikler karşılaştırılmış, üç grupta verimlilik ortalamaları arası farklar önemli (p<0,01); çoklu karşılaştırmada ise 25 ton/yıl kapasiteli işletmelerin diğer iki işletmeden istatistiki olarak önemli derecede daha yüksek verimliliğe sahip olduğu (p<0,05), işletmelerin yönetim yapısı yönünden verimlilikleri arası farklılık istatistiki açıdan önemli bulunmuştur (p<0,01). İşletme sahipleri ve işletmelerde çalışanlara yönelik yapılan sosyo-ekonomik analizler sonucunda, 731 kişinin işletmelerde istihdam edildiği, % 55,40'nın işsizlikten dolayı bu işi seçtikleri belirlenmiştir. İşletmelerde 1-20 arasında personel çalıştırılırken, %58,90'lık bir yüksek oranla 1-3 arasında personel çalıştırıldığı, yaş dağılımlarının 19-50 arasında olduğu, % 43,37'lik oranla 20-29 yaş grubunda oldukları ve çalışanların % 94,66'sının erkek % 5,34'ünün kadın olduğu tespit edilmiştir. İşletme başına 2,67 EİB işgücü düştüğü belirlenmiştir. Çalışanların % 71,14'ünün evli olduğu, eğitim durumları incelendiğinde % 46,37'lik oranla en yüksek grubu ortaöğretim mezunlarının oluşturduğu belirlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Elazığ ili, gökkuşağı alabalığı işletmeleri, yapısal özellikler, verimlilik, sosyo-ekonomik analizler.

In this study, structural, technological, productivity and socio-economic structure of employee of trout farms with different capacity were examined. The data obtained by survey from actively working 159 cage and pool fish farms and 3 offspring production units one belonging to government which are 72 small (≤25 tons/year), 50 medium (25.01-250 tons/year) and 37 large (≥250.01) capacity were analyzed.According to the results; it was determined that the management structure of rainbow trout farms in Elazığ province is 64.42% individual-family, 34.97% company-partnership, 0.61% of public; considering the equity financing of organizations 9.43% shareholders' equity, 74.21% shareholders' equity + credit. 3.14% of the company combine, 96.86's% magnification; the average project capacity of 204.91 tons / year, the actual capacity of 94.69 tons / year and capacity utilization rate was found to be 46.21%. The product pattern of business is 94.48% portion size, 2.45% fry and 3.07% portion size+fry. While 60.74% of the company wholesale their product to processing plant, the rest consider as fresh + retail + cooked. When productivity compared in 25, 25.01-250 and 250.01 and up tons/year capacity companies, differences among productivity means in three groups were significant (p <0.01) Multiple comparisons showed that 25 tons/year capacity companies have statistically significant higher productivity than the other two companies (p <0.05). Productivity in terms of management structure of the company was found to be statistically significant difference (p <0.01).As a result of socio-economic analysis conducted for business owners and employees in the company, which employs 731 people in the companies, it was determined that 55.40% of them chosed this job because of unemployment. Between 1-20 staff employed in the companies, 1-3 staff in 58.90%, the distribution of age varies between 19-50 years old, than they were in the 20-29 age group with 43.37% and 94.66% male and 5.34% female. It was determined that 2.67 labor fell per company. Most (71.14%) of the employees were married. When the education status of staff examined, the largest group was secondary school graduates with 46.37%.Keywords: Elazığ, rainbow trout farms, structural properties, productivity, socio-economic analysis.