Fuzûlî Divanında aşk ve akıl kavramlarının mukayesesi

Abstract

Aşk ve akıl konusu hemen hemen her şair, filozof ve mutasavvıfın meyil ettiği konulardan biri olmuştur. Akıl genellikle aşkın karşısında değerlendirilmiş ve olumsuz olarak nitelendirilmiştir. Ancak Allah'ın yarattığı ilk şey akıldır, akl-ı evveldir. O halde biz büsbütün aklı reddedemeyeceğimiz gibi tüm olumsuzluklardan münezzeh de kılamamaktayız. Aklı en basit şekliyle akl-ı cüzi ve akl-ı külli olmak üzere ikiye ayırabilir, akl-ı cüziyi dünyalık işlerde; akl-ı külliyi ise insan-ı kâmil olma yolunda kullanırız. Şairlerin, mutasavvıfların olumsuz olarak değerlendirdiği de akl-ı cüzidir.Aklı işlerliği açısından çeşitli sınıflara ayırdığımız gibi aşkı da sınıflandırabiliriz: Aşk-ı mecazi ve aşk-ı hakiki. Aşk, insanın ezelden getirdiği yaratılış hakikatidir. Allah bilinmek ve sevilmek istediği için insanı ve kâinatı yaratmıştır. İnsan dâhil tüm mevcudatın aşk üzerine var olduğunu düşünürsek ister mecazi olsun ister hakiki olsun tüm aşkların kaynağı O'dur ve tüm aşklar O'nadır.Her şeyin ancak zıddıyla kaim olduğu gerçeği, aşkın karşısına olumsuz bir kavram çıkarmayı zaruri kılar. Fuzuli de genel olarak incelediğimiz pek çok beytinde aşkı yüceltmek ve hakikatini daha iyi kavrayabilmek amacıyla karşısına koyduğu aklı olumsuz bir kavram olarak ele almıştır. Âşıklar ve âlimler üzerinden mukayese yapan Fuzuli aşkı çoğu zaman bir bela, devasız bir dert olarak; aklı ise kendine âşıklık yolunda bir engel, bağ olarak ele almıştır. Aşkı ve aklı direkt kullanmakla beraber bu kavramları somutlaştırmış ve her birini temsil eden karakterleri beyitlerinde işlemiştir. Aşkı âşıklar, pir-i mugân, saki temsil ederken aklı ise zahit, sofu, hoca ve özellikle nâsih temsil etmiştir. Sonuç olarak her seferinde şair aşkı akla üstün kılmıştır.Anahtar Kelimeler: Fuzuli, Fuzuli Divanı, Aşk, akıl,

The subject of love and intellect, and almost every poet, philosopher,scholars has been one of the topics that the propensity.Intel is usually evaluated in the face of the recession and negative over.But the first thing ismind before or mind created by God.So we donot reject the mind and not segregate from the all negativesMindcan be divided into two peases simply in its own ,they are akl-ı cüzi and akl-ı külli, we use to akl-ı cüzi for the simply daily works; we use to akl-ı külli on the way to becoming human properly.Poets,scholers evaluatesakl-ı cüzi as negative.Also be classified in terms of the functioning of the mind of love as we separate the various classes: Metaphoricallove and substantial love.Love is the truth of man's creation broughted from in the begining.When God wants to be known and loved by the people and has created world and stars and space.If wehave included all of the things were created for the love by the God,God is the source all of the love and all love is for the God.If we thing that everything has to be with owns opposite, we must to find a negative concept to put opposite of the love. In general,Fuzuli has told the love sublimate and understand better for that he used the mind being the negative thing opposite of the the love in the his own some writes.Fuzuli who maked comparisons the other lovers' and scholars'. Writes, has told the love usually being trouble,desperate trouble and has told the mind being an obstacle on the way of the to be a lover.He has used to love and mind items directly with has embodied those items and he has told the all caratters which are represent to love and mind items in his own writes.Love was represented by the lovers and pir-i mugan,also mind was represented by zahit, sofu and the esspecially by nasih.And finally poet has told love is previal over from the mind,he has said that love is previal over from the mind.Key Words: Fuzûlî, Fuzûlî Divanı, Love, Mental