Tek yıllık nohut (Cicer sp.) türlerinin kuraklığa dayanıklılık için değerlendirilmesi

Abstract

Bu çalımanın amacı kuraklık/yüksek sıcaklık stresine dayanıklı nohut genotiplerini seçmek ve bunun için en uygun seleksiyon kriterini belirlemektir. 377 kültür formu ve 68 tek yıllık yabani nohut formu (Cicer bijugum, C. chorassanicum, C. cuneatum, C. echinospermum, C. judaicum,C. pinnatifidum, C. reticulatum and C. yamashitae) olmak üzere toplam 445 nohut genotipi kuraklığın ve yüksek sıcaklığın artarak ortaya çıktığı Antalya' da normal ekim tarihinden 2 ay geç olarak ekilmitir. Her 10 test genotipi arasına konfirmasyon için kuraklığa hassas (ILC 3279 ve ILC 6817) ve kuraklığa dayanıklı (ICC 4958 ve ICCV 96029) genotipler ekilmitir. Tüm genotipler kuraklık ve yüksek sıcaklık stresine dayanıklılık için gözlenmitir. Değerlendirmeler; iki hasssas genotip öldükten sonra 1 (kuraklık/yüksek sıcaklığın etkisi yok)- 9 (tüm bitkiler kuraklık/yüksek sıcaklık) skalasına göre yapılmıtır. Đki hassas genotipte ve test genotiplerinin çoğunda verim kayıpları % 100'e çıkmıtır. Desi (küçük ve kahve rengi taneli) nohutlar genelde kabulilerden (büyük ve krem rengi taneli) kuraklığa ve yüksek sıcaklığa daha dayanıklıdır. ACC 316 ve ACC 317 desi nohutları tarla koullarında kuraklık ve yüksek sıcaklığa (>40°C) dayanıklı olarak seçilmitir. C. reticulatum' un 4 ırkı ve C. pinnatifidum kuraklık ve yüksek sıcaklık (41.8 oC) stresine dayanıklı olarak seçilmitir. Tane ağırlığı çevresel streslerden en az etkilenen ve en yüksek kalıtım derecesine sahip özellik olmutur ve erken dönem seleksiyon ıslahında kullanılabilir. iiNohutta kuraklık ve yüksek sıcaklığa dayanıklılık ıslahında path ve multivaryete analizleri ilk çiçeklenme gün sayısı ve olgunlama gün sayısının devamlı kuraklık ve yüksek kuraklık stresinden kaçıta diğer fenolojik özellikler, hasat indeksi, biyolojik verim ve bitkide bakla sayısından önce değerlendirilebileceğini göstermitir. C. reticulatum kültür formu nohutla melezlenebildiği için kısa süreli ıslah programlarında kullanılabilir. ANAHTAR KELĐMELER: Nohut, Cicer arietinum, kuraklığa dayanıklılık, yüksek sıcaklığa dayanıklıl