Molla Lutfi`nin `Talikat Ala Evaili Sahihi`l-Buhari` Adlı Eserinin tahkik ve tahlili

Abstract

Bu çalışma XV. yüzyılda yaşamış olan Osmanlı dönemi alimlerinden Molla Lutfi'nin Talîkât Alâ Evâil-i Sahîhi'l-Buhârî adlı eserini konu edinmektedir. Molla Lutfi yaşadığı dönemin önde gelen alimlerinden biridir. Sinan Paşa'nın en önemli öğrencisi olan Molla Lutfi, Fatih Sultan Mehmed'in sarayında hafız-ı kütüplük görevinde bulunmuştur.Hazır cevap ve iğneleyici üslubuyla çağdaşlarını zor durumda bırakan Molla Lutfi akranlarının, sahip olduğu ilme olan hasetlerinden şikayet etmektedir. Molla Lutfi çağdaşlarıyla olan çekişmeleri sonucu zındıklık suçlamasıyla idam edilmiştir.Zındıklık suçlaması ile öldürülen Molla Lutfi'nin bu eserinde katline gerekçe olarak sürülebilecek ifadelerin varlığından şüphe edilmekteydi. Ancak yapılan incelemeler sonucunda böyle bir ifadenin bulunmadığı tespit edilmiştir.Olgun şerh döneminin zirve isimlerine yakın bir dönemde yaşamış olan Molla Lutfi'nin bu eseri talika literatürüne işaret etmektedir. O, gereksiz uzatmalara yer verildiğinden dolayı el-Câmiu's-Sahîh'e yapılan şerhleri eleştirmektedir. O, bu eserini el-Câmiu's-Sahîh'e muhtasar bir şerh yapma gayesiyle ele almıştır. Bu eseri yazarken istifade ettiği en önemli kaynak ise Kirmânî'nin el-Kevâkibü'd-Derârî adlı eseridir. Son olarak ifade edilmelidir ki felsefe ve matematik alanında uzman bir ilim adamı olan Molla Lutfi'nin İslami ilimlerde eser verecek düzeyde yetkinliğe sahip olması Osmanlı Devleti'ndeki çok yönlü ilim anlayışına işaret etmektedir.Tez, giriş ve üç bölümden meydana gelmektedir. Giriş kısmında tezde işlenecek konulara kısaca değinilmiştir. Birinci bölümde Molla Lutfi'nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verilmiş, ikinci bölümde ise Talîkât Alâ Evâil-i Sahihi'l-Buhârî tahlil edilmiştir. Üçüncü bölüm ise eserin tahkik çalışmasını içermektedir.

This research deals with the work of Mulla Lutfi, Taliqât Ala Evail-i Sahihi al-Bukhari, one of the Ottoman scholars who lived in XV century. Mulla Lutfi is one of the leading scholars of his time. Mulla Lutfi, the most important student of Sinan Pasha, was in librarian Fatih Sultan Mehmed's serai.Mulla Lutfi, who has left his contemporaries in a difficult situation due to the repartee and sarcasm style, complains about the envy of his compeer. Mulla Lutfi was executed on charges of heathen with his contemporaries.In this research, the existence of statements that would justify the execution of Mulla Lutfi was suspected. However, as a result of the examinations made, it was determined that there is no such statement.This work of Mulla Lutfi, who lived close to the high names of the mature commentary period, points to the taliqa literature. He criticizes the commentary made on al-Cami as-Sahih's because of unnecessary extensions. In this work he deals with al-Câmi as-Sahih with a detailed explanation. The most important source he has used in writing this work is Kirmani's al-Kawakeb al-Darari.Finally, the fact that Mulla Lutfi, an eminent scholar in the field of philosophy and mathematics, possesses the competence to produce works in Islamic sciences points to the understanding of multi-faceted knowledge in the Ottoman State.The research consists of introduction and three parts. The research consists of introduction and three parts. In the introduction, the topics to be covered in the research are briefly mentioned. In the first part, information about the life and works of Mulla Lutfi was given and in the second part Taliqat Alâ Evail-i Sahih Bukhârî was analyzed. The third section contains the work of the work of the edition criticism.