19. yüzyıl mimarlığında Karaağaç istasyon kompleksi

Abstract

Dizel ve elektrikli lokomotif sistemlerinin gelişimine rağmen, karayolu taşımacılığındaki ilerlemeler, ulaşım sisteminin başlangıcı olan demiryollarının günümüzde eski önemini kaybetmesine yol açmıştır. Bununla birlikte Osmanlı hükümetinin 19. Yüzyılda kaybettiği topraklar ve buna bağlı olarak değişen ulaşım hatları, bazı istasyon yapılarının işlevini yitirmesine sebep olmuştur. Endüstri devrimine kadar dini mimariyi ön planda tutan Osmanlı mimarlığında, yeni yapı tiplerinin doğmasıyla yabancı uyruklu ya da yurt dışında eğitim görmüş Türk mimarlar ciddi rol oynamaya başlamıştır. Özellikle sınır kentlerde, yapıldıkları dönemde bir güç göstergesi olarak kullanılan demiryolu yapılarının tasarımında, savaşlar döneminin ideolojik karmaşasıyla birlikte milli kimlik arayışları etkili olmuştur.Bu çalışmada incelenen Edirne Karaağaç İstasyon Kompleksi de günümüzde işlev değiştirerek Trakya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi kapsamında eğitim amaçlı kullanılmaya başlanmış, ancak yerleşkenin büyüklüğü ve yeri göz önüne alındığında, fakülteye ait ihtiyaçlar olmakla birlikte, yerleşkenin de atıl kapasiteyle kullanıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca döneminin mimari özelliklerini yansıtan veya siyasi ideolojilerine ayna tutan yerleşke içerisindeki bazı binaların tamamen terkedilmiş halde bulunması, hem üniversite hem de kamusal kullanım açısından potansiyeli yüksek olan bu bölgenin yeniden değerlendirilerek kullanıma açılması ihtiyacını doğurur.İlk olarak 1872 yılında kullanıma açılan bu kompleksin içindeki yapıların incelenebilmesi için, aynı yüzyıla ait mimari kültür ve bakış açısı ile bunları oluşturan ekonomik, siyasi ve sosyal değişimlerin anlaşılması gerekir. Buradan yola çıkarak, çalışmanın 1. Bölümünde 19. Yüzyılda dünyada ve Osmanlı'daki değişimler ile bu değişimlerin mimariye yansıması hakkında bilgi verilmiştir.2. Bölümde Rumeli demiryolları güzergahı ile, hat üzerindeki istasyon binalarından bir kısmı mimari açıdan incelenmiş, demiryolu istasyonlarında ihtiyaç duyulan yapı tipleri ve kullanımları araştırılmıştır. 3. Bölüm bir tespit kısmı olup, Edirne Karaağaç İstasyon Kompleksi içerisindeki yapılar, plan ve görünüş özellikleri bakımından tablo ve yapı tanıtım formları oluşturmak suretiyle değerlendirilmiş, yardımcı fonksiyona sahip yapılar ise kendi içlerinde konularına göre ayrılarak ve benzerleriyle karşılaştırılarak gösterilmiştir. 4. Bölümde tarihi çevrede yeni yapı ve ek tasarımı hakkındaki bilgiler kullanılarak teze konu olan yapıların potansiyel dönüşümleri üzerine öneriler geliştirilmiştir.

Despite the development of systems of diesel and electric locomotives, advances in road transport caused the railways, which is the beginning of transport system, lose their importance. Besides, the areas lost by Ottoman Empire and transportation lines changing according to this, caused the loss of function of some station buildings. In the Ottoman Architecture which kept religious architecture in the foreground until the industrial revolution, foreign architects and Turkish architects educated in foreign countries, started to take role, by the emergence of new types of buildings. Especially in the border cities, in the design of railway buildings which had been used as a show of strength in their period, the search for national identity has been effective with the ideologic confusion of the wars period.The Edirne Karaağaç Station Complex, which is examined in this study, has also been used for educational purposes, but considerng the size and location of the campus, although there are needs of faculty, idle capacity was observed using the campus. In addition, some completely abondened buildings in the campus, reflecting their periodic architectural features or political ideologies, leads to the need to usage of this area with high potential in term of both university as well as public use.In order to examine the buildings in this complex, which is first used in 1872, it should be understood that architectural culture and point of view in the same century and social, economic and political changes which created them. According to this, in the 1st Part of this work, some information is given about the changes in the World in 19th century and their effects on architecture.In the 2nd part, Rumeli Railway route and Some of the station building on the line is examined in terms of architecture. Besides, building types needed in railway stations and their usage is searched. The 3rd part is a detection portion and the main buildings in Edirne Karaağaç Station Complex are examined about plans and features of appearance by creating tables and building promotional posters. Structures with auxiliary functions are also divided by subject and compared with similars. In the 4th part, by using the information about new structure and additional design in the historical environment, proposals have been developed on the potential transformation of the structures that are subject to thesis.