Weiss işlevsellikte bozulma ölçeği ebeveyn formu (wibö-e) Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması

Abstract

Amaç: Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), çocukluk döneminde sık görülmekte ve işlevsellikte belirgin bozulmaya yol açmaktadır. Türkiye'de DEHB'ye özgü işlevsellikte bozulmayı değerlendiren, geçerliği ve güvenirliği kanıtlanmış bir ölçek bulunmamaktadır. Bu çalışmada DEHB'ye özgü işlevsellikte bozulmayı değerlendiren Weiss İşlevsellikte Bozulma Ölçeği-Ebeveyn Formu'nun (WİBÖ-E) Türkçe'ye uyarlanması ve psikometrik özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır.Yöntem: Çalışmaya 250 DEHB tanılı ve 250 sağlıklı çocuk ve ebeveynleri katılmıştır. WİBÖ-E Türkçe sürümünün güvenirliğinin değerlendirilmesinde iç tutarlılık ve test-tekrar test yöntemleri kullanılmıştır. Geçerliğin değerlendirilmesinde açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi, birleşen geçerlik ve ayırt edici geçerlik analizleri yapılmıştır.Bulgular: WİBÖ-E okul-davranış ve riskli eylemler alt boyutlarında yer alan altı sorunun tamamının ?0? olarak puanlanması nedeniyle hem 50 maddeden oluşan özgün ölçek formu için, hem de tamamı ?0? olarak puanlanan altı sorunun dahil edilmediği 44 maddelik form için analizler yapılmıştır. WİBÖ-E'nin 50 ve 44 maddelik formlarında toplam ölçek için Cronbach alfa katsayısı 0.93 bulunmuştur. Test-tekrar test güvenirliği için Spearman korelasyon katsayısı 0.93 bulunmuştur. 44 maddelik form üzerinden yapılan açıklayıcı faktör analizinde ölçek maddelerinin en iyi şekilde yedi faktörlü yapıda temsil edildiği ancak bazı maddelerin özgün ölçekten farklı alt boyutlara yerleştiği görülmüştür. Doğrulayıcı faktör analizinde toplam model için tahminin ortalama karekök hatası (TOKH)=0.95 ve karşılaştırmalı uyum indeksi (KUİ)=0.061 bulunmuştur. WİBÖ-E ile DEHB belirtileri, genel işlevsellik düzeyini ve yaşam kalitesini değerlendiren ölçekler arasında istatistiksel olarak anlamlı korelasyonlar bulunmuştur. WİBÖ-E'nin sağlıklı kontrol grubunu ve farklı belirti şiddetindeki DEHB'li hastaları ayırt edebildiği saptanmıştır.Tartışma: Çalışma sonucunda WİBÖ-E'nin DEHB'de işlevsellikte bozulmanın değerlendirilmesinde geçerli ve güvenilir olduğuna karar verilmiştir. Çalışmamızda bazı maddelerde taban etkisinin saptanması ve açıklayıcı faktör analizinde bazı maddelerin özgün ölçekten farklı alt boyutlara yerleşmesi nedeniyle WİBÖ-E alt boyut puanlarının dikkatle yorumlanması önerilmektedir.Anahtar Sözcükler: DEHB, işlevsellik, geçerlilik, güvenirlik, ölçek, yaşam kalitesi

Objective: Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) is common in childhood and causes significant impairment in functioning. In Turkey, a validated and reliable functional impairment rating scale for ADHD is not available. In this study, we aimed to examine Turkish adaptation and psychometric properties of the Weiss Functional Impairment Rating Scale-Parent (WFIRS-P) which evaluates functional impairment related to ADHD.Method: 250 children with ADHD and 250 healthy children and their parents participated in the study. Internal consistency, test-retest reliability, exploratory and confirmatory factor analyses, convergent and divergent validity analyses were examined for reliability and validity of the Turkish version of WFIRS-P.Results: Analyses were performed with original 50-item scale and 44-item scale as all of the participants rated ?0? in six items which were in school-behavior and risky activities domains. Internal consistency, for the whole scale is 0.93 both for original 50-item scale and 44-item scale, measured using Cronbach?s alpha. Spearman corelation coefficient for test retest reliability was 0.93. In exploratory factor analysis performed for the 44 item scale, the items were best explained by a seven factor solution. But, some items participated in different domains than original scale. In confirmatory factor analysis for the whole scale, root mean square error of approximation (RMSEA) was 0.95 and comparative fit index (CFI) was 0.061. The scale had statistically significant corelations with symptoms, global functioning and quality of life scales. The scale discriminated healthy children and children with ADHD having different severity levels.Conclusion: The Turkish version of the WFIRS-P is a reliable and valid instrument to evaluate ADHD-related functional impairment. In our study, as we found floor effects in some items and in exploratory factor analysis some items participated in different domains than original scale, WFIRS-P domain scores should be interpreted with caution.Key words: ADHD, functioning, validity, reliability, scale, quality of life