Modern Türkiye`de kadın öğretim üyelerinin konumuna ve sorunlarına sosyolojik bir yaklaşım

Abstract

Türk modernleşmesi süreci incelendiğinde devletin modernleşme ideolojisi içerisinde ?kadın?ın; kadının yeni kimliğini edinmesinde de ?eğitim?in önemli bir yeri olduğu anlaşılmaktadır. Türk modernleşme tarihinde özellikle eğitimli kadın, toplumsal düzeyde çağdaşlaşmanın bir simgesi olarak kabul edilmiştir.Bununla birlikte eğitimli olan, özellikle üniversite mezunu hatta yüksek ihtisas sahibi olan kadınlar, aydın rolünü üstlenerek, sosyal ve siyasal yaşamın içerisine katılarak, hatta bu aktivitelerde öncü rol oynayarak toplumda modernleşme bilincinin uyandırılmasında önemli roller üstlenmişlerdir.Diğer taraftan Türk modernleşme sürecinde kadının statüsü çalışma yaşamındaki yeri ile yüceltilmiş, kadının özgürleşiminin çalışma yaşamına katılmasıyla mümkün olabileceği varsayılmış ve bu öngörüyle, kadınların çalışma yaşamına katılmaları özendirilmiştir.Bu araştırmada hem eğitimin zirvesinde olan hem de çalışma yaşamı içerisinde bulunan ve elde edilen istatistikî veriler dâhilinde diğer alanlarda çalışan kadınlara kıyasla daha iyi durumda olduğu varsayılan üniversitelerdeki kadın öğretim üyelerinin durumunun yukarıda anlattığımız gelişmelerle ne derecede örtüştüğü sosyolojik olarak çözümlenmeye çalışılmıştır.Örneklemini 716 kadın öğretim üyesinin oluşturduğu bu araştırmada, anket tekniğinden yararlanılarak, kadın öğretim üyeleriyle ilgili bulgulara ulaşılmıştır. Elde edilen bulgulardan kadın öğretim üyelerinin çoğunluğunun toplumsal kökenlerine göre orta ve orta sınıfın üst kesimlerinden geldiği; unvanları yükseldikçe taşra üniversitelerindeki oranlarının düştüğü, buna karşın merkezi üniversitelerdeki oranlarının yükseldiği; toplumsal cinsiyet bağlamında unvanlarına göre belirli alanlarda yoğunlaştıkları; orta ve üst idari pozisyonlarda daha düşük sayıda temsil edildikleri; akademik unvan basamaklarında terfi ve ilerleme hususunda çok düşük oranda cinsiyet ayrımcılığıyla karşılaştıkları, buna karşın liyakate dayanmayan sadakat ve itaate dayanan (torpil ve kayırmacılık, yöneticiye yakınlık gibi) bir terfi politikasıyla karşılaştıkları; çalışma koşullarıyla ilgili hususlarda, özellikle de aldıkları ücret ile ilgili olarak çoğunluğunun şikâyetçi olduğu ve tatmin olmadığı; iş ortamında kısmen de olsa çatışma yaşadığı; çoğunluğunun evli olduğu ve çocuk sahibi olduğu; çocuk sahibi olanların çocuk sayısına göre tamamına yakınının ?modern aile?yi temsil ettiği; ev-içi rollerde sorumluluğu daha çok kendisinin üstlendiği; evli olan kadın öğretim üyelerinin büyük bir çoğunluğunun ev-içi rolleri eşiyle paylaşmadığı, buna karşın eşinin veya kendisinin bir yakını ve hizmetçi, bakıcıdan yararlanarak yerine getirdiği; bilimsel aktivitelerde bulunduğu ancak yaptığı faaliyetlerin çoğunluğunun kişisel ilerlemesinde etkili olan faaliyetler olduğu, buna karşın ortaklaşa yapılan ve kamu yararına açık faaliyetlerde (proje gibi) fazla yer almadığı; çoğunluğunun çeşitli nedenlerden dolayı siyasete aktif olarak katılmak istemediği; çoğunluğunun dini inancının olduğu ve ?din?i modernleşme ideolojisi kurgusunda olduğu gibi bireyin vicdanında taşıması ve vicdanını rahatlatması gereken bir olgu olarak algıladıkları; modern ve sanatsal olarak nitelendirilen boş zaman etkinliklerine daha yüksek oranda katıldıkları ancak sivil toplum faaliyetleri olarak nitelendirilen dernek, sendika vb. gibi etkinliklere çok düşük bir oranda katıldıkları ve üniversitelerde kadına karşı tacizin cinsel ve duygusal nitelikli olarak çok düşük oranda da olsa yapıldığı sonucuna ulaşılmıştır.Anahtar Kelimeler: Modernleşme ve kadın, Türk modernleşmesi ve kadın, akademisyen kadın, çalışma yaşamında kadın, eğitim sektöründe kadın

If the process of Turkish modernization is investigated it is clearly seen that there is an important correlation between the image of woman within the modernization ideology of the state and of the education for woman in terms of acquiring her new modern identity. Throughout the history of Turkish modernization, educated woman in particular has been considered as a symbol of it on the social ground.However, educated women having with graduate or/and postgraduate degrees have taken important role in awakening the conscious of modernization in the society by taking a part in intellectual life, by participating in the social and political life, and even by being in the vanguard of these activities.In addition, in the Turkish modernization process status of woman has been exalted by her place in the working life. It has been supposed that the emancipation of woman might be possible by her participation in the working life, and thus the participation of woman in the working life has been emulated.This research aims to analyse, sociologically; to what extent the process mentioned above coincides with the conditions of the academic women in the universities having the top position. In addition, the condition of academic women in working life which is commonly assumed, according to the statistical data obtained, to be in better condition in contrast to conditions of women working in the other fields had compared in this research.In this research, sample of which include 716 academic women, findings relating to academic women are obtained by using survey technique. It is drawn from the findings obtained that academic women come mostly from middle or upper-middle class according to their social origin; the more they promote, their proportion decreases in provincial universities and increases in central universities; intensify in certain areas according to their entitlement in the context of gender; are represented with less numbers in middle and upper administrative positions; exposed to gender discrimination with low rates in respects to promotion and advancement in the academic carrier but meet also with a politics of promotion based on not merit but loyalty and obedience (such as backing and nepotism, affinity to administrator); most of are complain the working conditions and particularly in salary and not to be satisfied with it; experience even partially conflict in the working place; most of are married with children; those of who married with children mostly represent the image of `modern family? depending on the number of children; they take the responsibility for the domestic roles rather upon herself; most of married women do not share domestic roles with her husband but fulfil it with the aid of a housemaid, nursemaid or her relatives or husband?s relatives; at the scientific activities most of are become influential in their individual advancements but they do not take enough part in activities which are made collectively and open to the public interest (such as projects); most of are reluctant to participate in politics due to various reasons; most of them have a religious belief and as in the design of the modernization ideology perceive it as a fact that is required individual to carry it in her conscience and to satisfy her conscience; participate in leisure activities characterized as modern and artistic with higher rate but in non-governmental activities like association, union, etc. with low rate; there is sexual and emotional molestation against woman in the universities even if with low rate.Key Words: Modernization and Woman, Turkish Modernization and Woman, Academic Woman, Woman in Working Life, Woman in Education Sector