Adıyaman- Merkez, Kahta, Gerger, Samsat yöresi ağzı (İnceleme-metin-sözlük)

Abstract

Kültürel varlığımızın temel taşlarından birisi de dilimizdir. Her dilde olduğu gibi Türk Dili'nin de kaynağını konuşma dili oluşturur. Bu nedenledir ki ağızların tam anlamıyla incelenmesi gerekmektedir. Dili besleyen damarlardan birisi olan ağızlar incelenirken geniş bir şekilde araştırma yapılmalıdır. Ancak böyle çalışmalarla dilimizin gelişimi, kuralları, tarihi hakkında bilgi sahibi olmamız mümkün olur.Yapılan bu çalışmada Adıyaman-Merkez, Kâhta, Gerger, Samsat yöresinin ağız özellikleri incelenmeye çalışılmıştır. Bu çalışma yapılırken idari sınırlar göz önünde bulundurulmaya çalışılmışsa da ağız bölgelerinin daha farklı olduğu gözlenmiştir. Bu sınırlar Atatürk Barajı'nın etkisiyle son zamanlar da daha da karmaşık hale gelmiştir.Araştırmamızı beş ana başlık altıda toplamamız mümkündür. ?Giriş ?bölümünde bölgenin coğrafi durumu ve tarihten bu yana olan etnik yapısı üzerinde durulmuştur.?İnceleme? bölümü ses bilgisi, yapı bilgisi, cümle bilgisi olarak üç başlıkta toplanmıştır. Ses bilgisi bölümünde bölgedeki ses değişiklikleri verilmiş bu değişiklikler yazı dili ile karşılaştırılarak izah edilmeye çalışılmıştır. İncelemede az da olsa metinlerde bulunmayan ses değişiklikleri metin dışı derleme olarak verilmiştir. Şekil bilgisi bölümünde kelime çeşitlerine yer verilmiş bunların yazı diliyle farklılıkları ortaya konulmuştur. Cümle bilgisi bölümünde derlemelerden elde edilen cümlelerin yapısı, sözcük grupları incelenmiştir.Ağız çalışmalarında en önemli unsur metinlerdir. İyi bir metinle ancak iyi bir çalışma ortaya koymak mümkündür. Metin derlemede yöre ağzını iyi konuşan, yöreden fazla dışarı çıkmamış, okuma yazması olmayan kişiler seçilmiş; bu kişilerin yapmacılığa kaçmadan konuşmasına dikkat edilmiştir. Bazı metinler de gizli kayıt yöntemi ile elde edilmiştir. Derlenen metinler yazıya geçirilirken bölge ağzının ses yapısını tamamen yansıtacak çeviri yazı işaretleri kullanılmıştır.?Sözlük? bölümünde anlam ve ses yönünden yazı dilinden farklılık gösteren kelimelere yer verilmiştir.Anahtar kelimeler: Adıyaman-Merkez, Kâhta, Gerger, Samsat, ağız, ses bilgisi, şekil bilgisi

Language is one of our existence of culture. Like every language, spoken or oral language is theresovrce of Turkish. Because of this resonaccents should be examined in detail.The accents which their roles so important to consist of languagesneed a specialmention and a careful investigation.It is possible only through this way to learn improvements of our language, rules, history or morphology.In this work, the accents of Adıyaman-Center-Kahta,Gerger, Samsat provinces have been tried to examine. During the research theprovincal territory was taken into account but it was seen that the accents changed from areas to areas. And these changes or diffrences have been incrensed and complicated after the construction of Atatürk Dam.This work consist of five titles or chapters. In introduction section, the geography and history of region and its ethnic devolopments have been observed.In research section, phonolgy, syntax and morphology have been researched. In phonology section, the diffrent sounds have been examined and these sounds have been compared with the written language. Also variaus words have been researched and these have been tried to explain in a comparative way.In demographic section the diffrences of spoken and written sounds have been tried to give properly.In the syntax section, the structure of the sentences, words or words group or compound which were taken from the complied have been examined.Written documents are the most important elements for accents work.Only with help of a good comlication avaluable work can be produced.In this accent collected work , the people who speak this area accent well and who haven?t been out of the district so often and illiterate ones have been chosen. The mentioned people?s speaking not authentic but natural was taken into account.And same scripts were complied in a hidden way. In this complied work whwn the accents of this region interpried a special translation way was used to reflect the total of area accents. In words or vocabulary section same words and sounds which have different meanings have been given.Key Words: Adıyaman-Center, Kâhta, Gerger, Samsat, provincal accents, phonology,morphology.