Karaman Beylerbeyliği`nde konar-göçer nüfus (1500?1522)

Abstract

Bu araştırmada, 1500?1522 yılları arasında Karaman Beylerbeyliği'nde bulunan konar-göçer gruplar incelenmiştir.1071 yılından itibaren Orta Asya'dan Anadolu'ya gelerek burada pek çok siyasî oluşuma destek veren kabile ve aşiretlerin bir kısmı, Karamanoğulları Beyliği'nin kurulmasında önemli bir role sahip olmuşlardır. Bunlar, Karamanoğullarıyla beraber dönemin diğer siyasi güçlerine karşı mücadele vermiş ve çoğu kere başarılı olmuşlardır. Söz konusu gruplar Osmanlı Devleti'nin Karamanoğulları'nın hâkimiyetine son vermesi üzerine, Osmanlılara karşı uzun süre direniş göstermişlerdir. Karaman Beylerbeyliği sınırları dâhilindeki konar-göçer unsurlar zamanla Osmanlı yönetimini benimsemiş ve Osmanlı düzeni içerisinde yer almışlardır.1500?1522 yıllarında Karaman Beylerbeyliği'nde yoğun bir konar-göçer yapılanma olduğu görülmektedir. Bu grupların 1500 yılında 33195, 1522 yılında 55898 toplam nefer nüfusa sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu gruplar, belli bir idari bir yapılanmaya sahiplerdir. Bu idari yapılanmanın en üst birimini kabileler oluşturmuştur. Kabileler cemaatlere, cemaatler ise bölüklere ayrılmıştır. Toplam cemaat sayısı 1500 yılında 1128 ve 1522 yılında 1266'dır. Osmanlı Devleti, büyük kabile ve cemaatlerin bazılarını Atçeken ve Yüzdeci adı altında birleştirmiştir. Bu oluşumlar siyasi, etnik bir anlam ifade etmemektedir. Bunlar, diğer konar-göçerlerden farklı yükümlülüklere ve ayrıcalıklara sahiplerdir. Hem bu gruplar hem de bunlar dışında kalanlar, kışlak ve yayla mahalleri arasında gidip gelen bir hayat tarzına sahiplerdir. Geleneksel hayat tarzlarını uzun süre devam ettiren konar-göçerler, 1500 yılından sonra yerleşik hayata geçmeye sıcak bakmışlardır. Hatta bir kısmının konar-göçerliği bırakıp yerleşik hayata geçtikleri tespit edilmiştir.Konar-göçerler, hayvancılığa dayalı bir ekonomiye sahiplerdir. Bu ekonominin ana kaynağını, koyun ya da keçi gibi küçükbaş hayvancılık oluşturmuştur. Eskiil, Turgud ve Bayburd kazalarında küçükbaş hayvancılığın dışında at da yetiştirmişlerdir. Hayvancılığın yanı sıra özellikle 1500 yılından sonra hemen hemen tüm konar-göçerlerin ziraat ile uğraştıkları görülmektedir. Konar-göçerlerin yaptıkları faaliyetlerle ilgili olarak devlete vergi ödemişlerdir. Yani reaya statüsündedirler. İçlerinde muaf zümrelere de rastlanmaktadır. Konar-göçerlerin has, zeamet, tımar ve vakıf reayası idi.Anahtar Kelimeler: Konar-göçer, Yörük, kabile, cemaat, bölük, Atçeken, Yüzdeci, yayla, kışlak.ÖZETDoktora TeziKaraman Beylerbeyliği'nde Konar-Göçer Nüfus (1500?1522)Ayşegül HÜSEYNİKLİOĞLUFırat ÜniversitesiSosyal Bilimler EnstitüsüTarih Anabilim DalıELAZIĞ ? 2008, Sayfa: XLI+533Bu araştırmada, 1500?1522 yılları arasında Karaman Beylerbeyliği'nde bulunan konar-göçer gruplar incelenmiştir.1071 yılından itibaren Orta Asya'dan Anadolu'ya gelerek burada pek çok siyasî oluşuma destek veren kabile ve aşiretlerin bir kısmı, Karamanoğulları Beyliği'nin kurulmasında önemli bir role sahip olmuşlardır. Bunlar, Karamanoğullarıyla beraber dönemin diğer siyasi güçlerine karşı mücadele vermiş ve çoğu kere başarılı olmuşlardır. Söz konusu gruplar Osmanlı Devleti'nin Karamanoğulları'nın hâkimiyetine son vermesi üzerine, Osmanlılara karşı uzun süre direniş göstermişlerdir. Karaman Beylerbeyliği sınırları dâhilindeki konar-göçer unsurlar zamanla Osmanlı yönetimini benimsemiş ve Osmanlı düzeni içerisinde yer almışlardır.1500?1522 yıllarında Karaman Beylerbeyliği'nde yoğun bir konar-göçer yapılanma olduğu görülmektedir. Bu grupların 1500 yılında 33195, 1522 yılında 55898 toplam nefer nüfusa sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu gruplar, belli bir idari bir yapılanmaya sahiplerdir. Bu idari yapılanmanın en üst birimini kabileler oluşturmuştur. Kabileler cemaatlere, cemaatler ise bölüklere ayrılmıştır. Toplam cemaat sayısı 1500 yılında 1128 ve 1522 yılında 1266'dır. Osmanlı Devleti, büyük kabile ve cemaatlerin bazılarını Atçeken ve Yüzdeci adı altında birleştirmiştir. Bu oluşumlar siyasi, etnik bir anlam ifade etmemektedir. Bunlar, diğer konar-göçerlerden farklı yükümlülüklere ve ayrıcalıklara sahiplerdir. Hem bu gruplar hem de bunlar dışında kalanlar, kışlak ve yayla mahalleri arasında gidip gelen bir hayat tarzına sahiplerdir. Geleneksel hayat tarzlarını uzun süre devam ettiren konar-göçerler, 1500 yılından sonra yerleşik hayata geçmeye sıcak bakmışlardır. Hatta bir kısmının konar-göçerliği bırakıp yerleşik hayata geçtikleri tespit edilmiştir.Konar-göçerler, hayvancılığa dayalı bir ekonomiye sahiplerdir. Bu ekonominin ana kaynağını, koyun ya da keçi gibi küçükbaş hayvancılık oluşturmuştur. Eskiil, Turgud ve Bayburd kazalarında küçükbaş hayvancılığın dışında at da yetiştirmişlerdir. Hayvancılığın yanı sıra özellikle 1500 yılından sonra hemen hemen tüm konar-göçerlerin ziraat ile uğraştıkları görülmektedir. Konar-göçerlerin yaptıkları faaliyetlerle ilgili olarak devlete vergi ödemişlerdir. Yani reaya statüsündedirler. İçlerinde muaf zümrelere de rastlanmaktadır. Konar-göçerlerin has, zeamet, tımar ve vakıf reayası idi.Anahtar Kelimeler: Konar-göçer, Yörük, kabile, cemaat, bölük, Atçeken, Yüzdeci, yayla, kışlak.ÖZETDoktora TeziKaraman Beylerbeyliği'nde Konar-Göçer Nüfus (1500?1522)Ayşegül HÜSEYNİKLİOĞLUFırat ÜniversitesiSosyal Bilimler EnstitüsüTarih Anabilim DalıELAZIĞ ? 2008, Sayfa: XLI+533Bu araştırmada, 1500?1522 yılları arasında Karaman Beylerbeyliği'nde bulunan konar-göçer gruplar incelenmiştir.1071 yılından itibaren Orta Asya'dan Anadolu'ya gelerek burada pek çok siyasî oluşuma destek veren kabile ve aşiretlerin bir kısmı, Karamanoğulları Beyliği'nin kurulmasında önemli bir role sahip olmuşlardır. Bunlar, Karamanoğullarıyla beraber dönemin diğer siyasi güçlerine karşı mücadele vermiş ve çoğu kere başarılı olmuşlardır. Söz konusu gruplar Osmanlı Devleti'nin Karamanoğulları'nın hâkimiyetine son vermesi üzerine, Osmanlılara karşı uzun süre direniş göstermişlerdir. Karaman Beylerbeyliği sınırları dâhilindeki konar-göçer unsurlar zamanla Osmanlı yönetimini benimsemiş ve Osmanlı düzeni içerisinde yer almışlardır.1500?1522 yıllarında Karaman Beylerbeyliği'nde yoğun bir konar-göçer yapılanma olduğu görülmektedir. Bu grupların 1500 yılında 33195, 1522 yılında 55898 toplam nefer nüfusa sahip oldukları tespit edilmiştir. Bu gruplar, belli bir idari bir yapılanmaya sahiplerdir. Bu idari yapılanmanın en üst birimini kabileler oluşturmuştur. Kabileler cemaatlere, cemaatler ise bölüklere ayrılmıştır. Toplam cemaat sayısı 1500 yılında 1128 ve 1522 yılında 1266'dır. Osmanlı Devleti, büyük kabile ve cemaatlerin bazılarını Atçeken ve Yüzdeci adı altında birleştirmiştir. Bu oluşumlar siyasi, etnik bir anlam ifade etmemektedir. Bunlar, diğer konar-göçerlerden farklı yükümlülüklere ve ayrıcalıklara sahiplerdir. Hem bu gruplar hem de bunlar dışında kalanlar, kışlak ve yayla mahalleri arasında gidip gelen bir hayat tarzına sahiplerdir. Geleneksel hayat tarzlarını uzun süre devam ettiren konar-göçerler, 1500 yılından sonra yerleşik hayata geçmeye sıcak bakmışlardır. Hatta bir kısmının konar-göçerliği bırakıp yerleşik hayata geçtikleri tespit edilmiştir.Konar-göçerler, hayvancılığa dayalı bir ekonomiye sahiplerdir. Bu ekonominin ana kaynağını, koyun ya da keçi gibi küçükbaş hayvancılık oluşturmuştur. Eskiil, Turgud ve Bayburd kazalarında küçükbaş hayvancılığın dışında at da yetiştirmişlerdir. Hayvancılığın yanı sıra özellikle 1500 yılından sonra hemen hemen tüm konar-göçerlerin ziraat ile uğraştıkları görülmektedir. Konar-göçerlerin yaptıkları faaliyetlerle ilgili olarak devlete vergi ödemişlerdir. Yani reaya statüsündedirler. İçlerinde muaf zümrelere de rastlanmaktadır. Konar-göçerlerin has, zeamet, tımar ve vakıf reayası idi.Anahtar Kelimeler: Konar-göçer, Yörük, kabile, cemaat, bölük, Atçeken, Yüzdeci, yayla, kışlak.

In this study the nomads in the Karaman province lived between the years of 1500 and 1522 were investigated.Some of the tribes who migrated from Central Asia to Anatolia since 1071 and participated in the foundation of several political entities had an important role in the establishment of Karamanoğlus. They supported the struggle of Karamanoğlus against the other political forces of the period and were victorious in many cases. These groups also rebelled for a long time against the Ottomans who prevented the rule of Karamanoğlus. The nomadics groups within the Karamanoğlus accepted the Ottomans? rule and took part in it over the time.Between the years of 1500 and 1522 there was a strict nomadic structure. The population of these nomadic groups was 33195 in 1500 and 55898 in 1522. They had a structured administration of which the ruling body was tribes. The tribes divided into cemaats and the cemaats divided into bölüks. The total number of cemaats was 1128 in 1500 and 1266 in 1522. The Ottoman State unified some of the large tribes and cemaats as Atçeken and Yüzdeci respectively. These establishments were not based on any ethnicity or political views. On the other hand they had responsibilities and privileges different than others?. Both these groups and the others had a life style moving between kışlak and yaylak these nomads who kept their traditional life style for a long time, had no diffuculty in accepting a settled life style after 1500.The economy of nomads was based on raising life-stock. The majority of these animals was sheep and goats. In addition to these small animals raising horse was another way of earning in the provinces of Eskiil, Turgud and Bayburd. After 1500, agriculture became common among the nomads. They were taxed for their production in other words they had a reaya status. Some of them were exempt from tax. The nomads were the reaya of has, zeamet, tımar and vakıf.Key Words: Nomads, Yürük, tribe, cemaat, bölük, Atçeken, Yüzdeci, yaylak, kışlak.