Osmanlı bilginlerinden Muhyiddin el-Kafiyeci`nin felsefi görüşleri

Abstract

On beşinci yüzyılda yaşamış olan Kâfiyeci, çağının temel özelliği olan tedvin ve şerhçi anlayışa rağmen, usulcü kimliğinin kendisine vermiş olduğu özgüvenle, geçmişi, çağın bilgisiyle harmanlayıp, metodolojik bir anlayışla, tekrar üreterek kendine özgü bir şekilde ortaya koyma becerisini göstermiştir.Felsefenin temel konularından biri olan ruh kavramını, kendine özgü bir yaklaşımla ele alarak, meseleyi insanın ontolojik bütünlüğü ve ahlak felsefesine bağlayarak, insanın sorumluluğuna dikkat çekmiştir Yine bu bağlamda olmak üzere berzah kavramını da, belirli bir disipliner açıdan ele alarak, kendine özgü bir şekilde inceler. O her iki kavram (ruh ve berzah) ile ilgili olarak bizlere yeni bir yöntembilim teklif eder. Nitekim Kâfiyeci berzah düşüncesini belli bir sistem dâhilinde bir ilim dalı olarak ele alıp inceler. Bu ortaya koyduğu yaklaşımı ?Berzah ilmi? olarak ifade eder.Kâfiyeci'nin bilgi felsefesine olan ilgisini de burada belirtmek gerekir. Zira onun felsefi yetkinliğine vurguda bulunmamızın temel sebeplerinden biri de varlık ve bilgi felsefesindeki kabiliyetidir. Kâfiyeci bilgi felsefesi açısından vahiy, ilham ve rüya kavramlarını ele alarak bunların birer bilgi kaynağı olduğunu belirtir. Ayrıca bunlara tefekkür kavramını da ekler.Kâfiyeci'nin dikkat çeken diğer önemli özelliklerinden biri de ahlakçı bir anlayışa sahip olmasıdır. Ahlakçı yönü ağır olan bu İslam bilgini pratik/ameli ahlaka önem vermiş, davranışa dönüşmeyen ahlaki bilgilerin önemsiz olduğunu belirterek, ahlakın bireysel ve toplumsal boyutlarına dikkat çekmiştir.Kâfiyeci'nin felsefi görüşlerini bir bütün olarak değerlendirdiğimizde daha çok Gazali ve tasavvuf çizgisine yakın durduğunu söyleyebiliriz.

Although codification and commentary approach of its era, Kâfiyeci, who lived in 15. century, shows an innovative approach with self-confidence of his methodical background which harmonises the past with knowledge of its era.He addresses the responsibilities of human being, considering the concept of ?soul?, which is one of the most fundemantal subjects of philosophy, with his unique approach attributing ontological unity of human being and then philosophy of ethics. In this context, he analyzes the concept of ?berzah? considering it from disciplinal aspect. He offer a new methodology on the concept of ?soul? and ?berzah?. He analyzes ?berzah? as a unique scientific branch and names this approach as ?Science of Berzah?.It worths here mentioning on his interest in knowledge theory. It is one of the reasons why we emphasize his scholarship of ontology and knowledge theory. He states that ?apocalypse?, ?prophecy? and ?dream? are source of knowledge in terms of knowledge theory. He also adds the concept of ?meditation? to them.Another salient side of Kâfiyeci is his moralist approach. He gives importance to applied morality, thinks that morality is unimportant without practice and draws attention to personal and social aspects of it.It can be argued that philosophical views of Kâfiyeci have some similarities with the views of Gazali and Islamic mysticism.